De list die de Palestijnen in de hoek drijft

Begin december, in een toespraak in Israël, deed minister van Buitenlandse Zaken Timmermans een veelzeggende uitspraak over de rol van Europa in het Midden-Oosten vredesproces. Met verwijzing naar het vredesinitiatief van zijn Amerikaanse collega John Kerry zei hij: “Europa’s taak is om volledig te steunen wat de Amerikanen op tafel hebben gelegd”. Carte blanche voor Kerry.

John Kerry is een harde werker. De onverschrokkenheid en volharding waarmee hij Israël en de Palestijnen aanspoort om te onderhandelen, dwingen respect en bewondering af. Maar een eerlijke bemiddelaar is Kerry niet. “Omdat Amerika dat niet kan zijn”, zei de Israëlische journalist Gideon Levy onlangs. “De absolute bondgenoot van één partij kan nooit een eerlijke bemiddelaar zijn”.

In een openhartige terugblik op de Amerikaanse Midden-Oosten diplomatie in de jaren ’90 typeerde voormalig topdiplomaat Aaron David Miller de VS als Israëls advocaat. “Veel te vaak was ons vertrekpunt niet datgene wat nodig was om tot een voor beide partijen aanvaardbaar akkoord te komen, maar wat geaccepteerd zou worden door slechts één – Israël”, schreef hij in 2005. Alles wat de VS op tafel legden, was met Israël voorgekookt. Zo zal het nu ook gaan.

De negen maanden die de onderhandelingen zouden duren zijn grotendeels verstreken – zonder resultaat. Kerry’s oorspronkelijke doelstelling, een uitgewerkt en getekend vredesakkoord, is onhaalbaar gebleken. Zijn prioriteit is nu dat de partijen instemmen met een verlenging van de onderhandelingen, op basis van een document dat de Amerikaanse parameters voor de oplossing van het conflict opsomt.

Dit ‘kaderdocument’ zal niet vrijblijvend zijn. Daarmee sorteren de VS voor op een oplossing op basis van Israëls voorwaarden. Zo zouden de VS premier Netanyahu’s eis willen integreren dat de Palestijnen Israël als Joodse staat erkennen. Die eis is Netanyahu’s afleidingsmanoeuvre van het hoofdobstakel ‘nederzettingen’, zijn list de Palestijnen diplomatiek te neutraliseren en manipulatie pur sang van het vredesproces.

Het Oslo-akkoord van 1993 noemde de kwesties die in onderhandelingen over de finale status aangepakt zouden worden. De kwestie Joodse staat kwam er niet in voor. Onder Oslo maakte Israël met de PLO afspraken over erkenning. Conform afspraak erkende de PLO, officieel vertegenwoordiger van de Palestijnen, de staat Israël. Buurlanden Egypte en Jordanië hoefden Israël niet als Joodse staat te erkennen, toen zij met Israël vrede sloten. In onderhandelingen die Netanyahu met de Palestijnen voerde toen hij van 1996 tot 1999 premier was, maakte hij daar geen punt van. Nu is de kwestie ineens zijn hoogste eis.

In Westerse oren moge die eis redelijk klinken, voor de Palestijnen overschrijdt hij de pijngrens. Dat Israël nu een Joodse meerderheid heeft is het directe gevolg van de vlucht en verdrijving in 1948 van honderdduizenden Palestijnen. Erkenning als Joodse staat betekent dat de Palestijnen deze traumatische exodus moeten legitimeren. Dat zij hun diepgewortelde verbondenheid met het land waarop Israël is gevestigd moeten afzweren. Dat zij de achterstelling fiatteren van 1,2 miljoen Palestijnse burgers van Israël, wier rechten en positie al zwaar onder druk staan. Dat het recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen van tafel wordt geveegd.

Netanyahu weet dat Abbas voor deze vernedering zal bedanken en bereidt zich al voor op de blame game , die in volle hevigheid losbarst als Kerry’s initiatief mislukt. Israëlische bewindslieden zullen dan van de daken schreeuwen dat de Palestijnen wederom hebben bewezen geen partner voor vrede te zijn – ze zijn niet eens bereid om Israël als Joodse staat te erkennen. Dát is de reden dat vrede uitblijft, niet het nederzettingenbeleid noch de annexatie van Oost-Jeruzalem.

De Amerikanen gaan zo partijdig te werk, dat ze dit scenario paradoxaal genoeg in de hand werken. Met hun kaderdocument sturen zij aan op een oplossing die voor de Palestijnen nog slechter zou uitpakken dan afspraken die onder president Clinton (2000) en de voormalige Israëlische premiers Barak (2001) en Olmert (2008) in de maak waren.

De contouren van het kaderdocument, zoals die zich aftekenen: het overgrote deel van de 550.000 kolonisten kan blijven wonen in nederzettingen die de Westelijke Jordaanoever fragmenteren. De Palestijnen verliezen hierdoor grote stukken vruchtbaar land en vitale watervoorraden, ten koste van de levensvatbaarheid van hun toekomstige staat. De soevereiniteit van die staat wordt uitgekleed, via afspraken over veiligheid die de Israëlische bezetting feitelijk in stand houden. Geen steun voor een Palestijnse hoofdstad in Oost-Jeruzalem. Geen recht op terugkeer. En erkenning van Israël als Joodse staat.

Welke Palestijnse leider zou zulke parameters als basis voor een oplossing van het conflict accepteren? Een geïsoleerde, verzwakte leider, die diep in de Amerikaanse diplomatie verstrikt is geraakt en wiens bestuur van Westers geld afhankelijk is. Juist, Abbas.

Dat Abbas door de knieën gaat is Kerry’s enige kans. Immers, de afstand tussen de partijen is groot. De Israëlische opstelling is onbuigzaam. Obama zal een confrontatie met premier Netanyahu vermijden. De kloof kan alleen overbrugd worden als de Palestijnse positie nog verder verschuift.

Dat zal de inzet zijn van het gesprek dat president Obama vandaag met president Abbas voert. Obama zal dan doen wat hij naliet toen premier Netanyahu op 3 maart het Witte Huis bezocht: druk uitoefenen. Net als Kerry zal hij dreigen dat de Palestijnen een hoge prijs betalen, als zij het Amerikaanse kaderdocument verwerpen.

Dan kan Europa niet afzijdig blijven. Europa mag zich niet langer door Kerry’s charme en ijver laten verblinden. Voor Kerry is niet het internationaal recht de grondslag voor een vredesakkoord, maar het resultaat van Israëls schendingen van dat recht.

Wanneer Abbas de komende weken onder druk staat om zich bij die schendingen neer te leggen, moet Europa de Palestijnse positie ondersteunen. Die is gematigd en volledig in overeenstemming met het internationaal recht. Mocht Europa Kerry blindelings blijven steunen, dan zal dat de kans op vrede ondermijnen. De weg naar vrede loopt niet via Palestijnse capitulatie.