De macht van de managerskaste

Met een sollicitatiebrief en een levensbeschrijving kom je tegenwoordig niet ver, zo luidt een steeds vaker gehoorde wijsheid. Nee, je moet méér doen om bij werkgevers op te vallen. Zij vullen de weinig vacatures met mensen die zij in hun omgeving hebben leren kennen. Netwerken is het parool.

Vooral oudere werkzoekenden worden dan ook door het UWV opgeroepen om in dit heilzame netwerken allerlei cursussen te volgen.  Je moet je gezicht laten zien. Je moet kennissen kweken. Je moet praatjes maken. Je moet in de smaak vallen. Dan blijk je misschien het deksel dat past op het openstaande potje van een werkgever.

Deze ontwikkeling wordt nog toegejuicht ook. Kenmerkten  sollicitatieprocedures zich ooit door een zekere objectiviteit, nu viert het ons-kent-ons-principe hoogtij. Netwerken is niets anders dan het vormen van coterietjes, kliekjes, of zoals ze vroeger zeiden, cabales .

De term cabale stamt uit de zeventiende en de achttiende eeuw. Toen vormden machtige families bondgenootschappen om lucratieve functies te monopoliseren. Talent, aanleg of vakkennis waren criteria van secundair belang. Het ging erom tot welke groep je behoorde en wie je vrienden waren. Was vakkennis echt noodzakelijk, dan kon die altijd nog tegen lage tarieven van buitenaf worden ingehuurd. Het resultaat staat tegenwoordig bekend als de eeuw van verval.

Iets dergelijks gebeurt nu weer. De rol van de machtige regentenfamilies wordt gespeeld door een kaste van managers, die van zichzelf vinden dat zij overal leiding aan kunnen geven, terwijl professionals aan alle kanten worden gecontroleerd en aan regels onderworpen. Zij zijn het voor wie de tijdelijke contracten en de losse baantjes zijn bestemd. Zij worden door het UWV het rechteloze ZZP-schap ingeluld. Als het gaat om beoordelingsprocedures, dan maken heldere criteria als diploma’s, vakmanschap, ervaring en vakkennis plaats voor schimmige maatstaven als competenties, die stuk voor stuk kunnen dienen als stok om een hond te slaan. Of juist om een vriend dan wel vriendinnetje de hand boven het hoofd te houden. Wie er niet in slaagt binnen te dringen in de juiste netwerken en zich daar op de juiste manier te gedragen, kan het verder vergeten.

Een samenleving die van vriendennetwerken aan elkaar hangt, een maatschappij waarin het belangrijker is wie je kent dan wat je kunt, stagneert. Daar mag dan met de mond vernieuwingsgezindheid worden beleden (bijvoorbeeld als competentie), wat beloond wordt is conformisme. De managerskaste, die denkt overal leiding aan te kunnen geven maar in de praktijk nergens verstand van heeft, verliest zich in het ontwerpen van procedures, regels en controlesystemen. Dat doodt de inspiratie en haalt het werkplezier weg. Echte vernieuwers krijgen geen kans meer want daar is in het netwerk van pluimstrijkers en makers van de juiste opmerkingen op het juiste moment, geen plaats voor.  Je moet immers zeggen wat de boven je gestelden willen horen.

Ondertussen vindt de technologische revolutie elders plaats.

Beluister dit opiniestuk hier 

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)