De nieuwe eeuw van verval

Als het Centraal Planbureau gelijk heeft, – als -, dan dreigt Nederland structureel op achterstand te raken vergeleken met zijn buren. Dat de Kunduzcoalitie volgend jaar met het tekort onder de drie procent blijft, is meer een kwestie van mazzel. Heftige bezuinigingen zijn nodig om te zorgen dat het niet verder stijgt en begrotingsevenwicht blijft een hersenschim.

Op zijn best kan ons land een wankele groei van een procent of anderhalf bereiken en op den duur gaat het tekort toch weer stijgen. Het CPB brengt dat in verband met de vergrijzing en de stijgende zorgkosten. Je kunt het ook anders formuleren: We zitten op vals plat naar beneden. We gaan een tijd tegemoet van, op het eerste gezicht niet merkbaar, maar daarom niet minder reële, teruggang.

Dat is dan niet de eerste keer. Wie grijs haar heeft en derhalve op de lagere school nog echte geschiedenisles kreeg, herinnert zich, dat de achttiende eeuw altijd ‘de eeuw van verval’ werd genoemd. De boekjes uit die dagen formuleerden het plastisch. Ik herinner me nog een zin: “De kooplui uit de achttiende eeuw waren kooplui met dikke buikjes.” Het was, begrepen wij in onze schoolbankjes, een saaie en luie tijd. De term “pruikentijd” was ook al niet inspirerend. Onze voorouders wachtten weerloos af en zij werden geregeerd door onbekwame en corrupte regenten, die nergens verstand van hadden en het echte werk door anderen lieten doen.

Dat is een primitieve schildering van de werkelijkheid. De roemruchte Gouden Eeuw is niet plotseling geëindigd maar langzaam verpieterd. De economie van onze voorouders bleef op een hoog niveau functioneren, maar tegelijkertijd was er sprake van stilstand en een vasthouden aan de methodes van weleer.

Er werd wel veel gedelibereerd over vernieuwing en een radicaal andere aanpak, maar in de praktijk kwamen de regenten niet verder dan fantasieloos beheer met zuinigheid als leidraad. Behalve als het hun eigen inkomen betrof. En dat terwijl er in omliggende landen wel vernieuwing plaats vond.

Neem Engeland bijvoorbeeld. Daar veroorzaakte een industriële revolutie een economische groeibeurs. In Nederland probeerden de leidende klassen de zaken op de oude wijze gaande te houden. Tegelijkertijd had het land de belangrijkste bancaire sector van Europa, veel te groot voor een natie met (in die dagen) nog geen drie miljoen inwoners en een uitgebreide beurshandel. Met regelmaat vonden dan ook crashes plaats en driehonderd jaar geleden werd zelfs de basis gelegd voor kredietcrisis die zijn wortels vond in lichtzinnig opgerichte verzekeringsmaatschappijen. De hele eeuw gaf een stijgende werkloosheid te zien en een toenemende verpaupering van de volksklasse. Toch hadden Nederland en Noord-Italië aan het eind van de eeuw nog de hoogste levensstandaard van Europa, al was de verdeling van de welvaart veel ongelijker dan in de tijden van Michiel de Ruyter en Rembrandt.

Dát is dus het valse plat van verval. Je fietst lekker door, maar je merkt niet dat je op de weg naar beneden bent.