De overgave van The Terminator

Bukavu – Er weerklinkt een vleugje ontzag in zijn nom de guerre, ‘The Terminator’. Zeven jaar lang bleef Bosco Ntaganda uit handen van het Internationaal Strafhof, maar nu is het avontuur voor de schrik van Oost-Congo afgelopen. Ntaganda, al sinds zijn tienerjaren rebel, is aangeklaagd voor het inzetten van kindsoldaten, verkrachting en moord.

Hoewel hij zijn bijnaam dankt aan het ogenschijnlijke gemak waarmee hij iedereen die in zijn weg stond afmaakte, vluchtte hij zelf uit angst voor de dood. Nadat hij was verslagen door de afsplitsing van zijn eigen militie, gaf de rebellenleider zich halverwege maart aan bij de Amerikaanse ambassade in de Rwandese hoofdstad Kigali. Nu verblijft hij in de penitentiaire inrichting in Scheveningen, samen met zijn oud-commandant Thomas Lubanga, in 2012 veroordeeld tot 14 jaar cel voor oorlogsmisdaden. Net als Lubanga ontkent Ntaganda alle beschuldigingen.

De Congolese bevolking is verbijsterd. Wat deed deze onverschrokken man besluiten zo gemakkelijk, haast lafhartig, te zwaaien met de witte vlag? En wat zal hij in Den Haag zeggen? Als in een spannend feuilleton stapelen de geruchten zich op. Er wordt gefluisterd dat hij zich zal uitspreken over de betrokkenheid van hoge functionarissen, zowel van Congolese als Rwandese kant. Als warlord opereerde Ntaganda in militiegroepen uit beide landen. Zijn laatste – inmiddels in tweeën gespleten – project, de beruchte Mouvement du 23 mars (M23), wordt volgens onderzoek van de Verenigde Naties ondersteund door de Rwandese regering. Rwanda heeft dit altijd ontkend. Gabriël Shukuru, die in de grensstad Bukavu rechten studeert, kijkt reikhalzend uit naar de rechtszaak. “Wie weet – hij kan zowel de Congolese president Joseph Kabila als de president van Rwanda, Paul Kagame, verlinken.”

Ntaganda’s overgave zorgde in Oost-Congo voor een kleine opleving, maar de euforie is van korte duur. Want terwijl zijn verhaal ten einde loopt achter de voor hem veilige muren van het Strafhof, gaat het geweld in het oosten van het land genadeloos door. “Op het moment dat een militiegroep verdwijnt, ontstaat ergens anderes weer een nieuwe”, verzucht Shukuru. En hun strategie en doelstellingen veranderen voortdurend, wat het conflict in Oost-Congo na bijna twee decennia oorlog bijna uitzichtloos maakt. Volgens de jonge Shukuru, die over een paar jaar magistraat hoopt te zijn, is er maar één oplossing. De milities moeten, net als onkruid, met wortel en tak worden uitgeroeid. Maar hoe begin je daaraan in een land waar de rebellie al zoveel jaren voortwoekert?