De participatiesamenleving verlangt participatiepolitiek

Terwijl minister Dijsselbloem zich deze week in de Haagse kaasstolp verschanste om voortijdige verkiezingen te voorkomen, ging premier Rutte er woensdag vrolijk op uit. De premier nam de tijd om inspiratie op te doen in het land en bezocht twee buurtinitiatieven in Amsterdam. We kunnen cynisch zijn of lacherig doen over dit uitje, maar eigenlijk is het ook wel goed dat onze premier oog probeert te houden voor wat er leeft in de samenleving.

De samenleving die Ruttes interesse had gewekt was er niet zomaar één, het was de participatiesamenleving. Hij ging langs bij de Indische buurt waar mensen voor elkaar klussen in ruil voor waardebonnen (‘makkies’) en hij bezocht een groepje actieve senioren van Stadsdorp Zuid die elkaar uit eigen beweging helpen. Zo onder de mensen is de premier op z’n best. “Hé, hoi”, een gulle lach en een opgestoken duim in de lucht. Hij was zichtbaar enthousiast over deze pioniers die het heft in eigen handen nemen. “Het bewijst dat één persoon het verschil kan maken”, zo sprak Rutte later op Nu.nl.

Het jammere is dat de premier in dit soort initiatieven vooral zijn eigen gelijk bevestigd ziet. Ze bewijzen voor hem dat mensen zich wel kunnen redden, dat zij geen politiek en overheid nodig hebben. Hij ziet deze initiatieven als een aanmoediging om de door hem ingeslagen weg van een terugtrekkende overheid te blijven volgen. In de woorden van Rutte: “Je moet dingen laten ontstaan.”

Het is waar dat veel initiatieven ontstaan uit nieuwsgierigheid, toeval of idealisme. Rutte heeft ook gelijk dat mensen veel willen én kunnen. Dat moet je inderdaad niet vanuit de overheid willen opleggen of willen doodknuffelen. Maar het ontgaat de premier dat een deel ook van de grond komt bij gebrek aan beter. Door bijvoorbeeld de bezuinigingen in de kinderopvang, vangen ouders elkaars kinderen op in een roulerend systeem. Of zolang er geen ziektekostenverzekering voor zelfstandigen bestaat, richten ze een eigen ‘Broodfonds’ op. En uit frustratie over de urenregistratie in de zorg besluiten professionals met elkaar een managementloze ‘zorgbrigade’ te vormen.

Deze pioniers lopen vaak niet voorop dankzij, maar ondanks de politiek. Zij hebben last van een onbetrouwbare en ondoorgrondelijke overheid die niet meewerkt of zelfs tegenwerkt. Initiatiefnemers verlangen naar een stevige bestuurder die overvloedige regeltjes wegneemt, zigzagbeleid vaarwel zegt, conservatieve vergunningverleners op het matje roept en lege startersfondsen opvult. Een dwarsliggende en bemoeizuchtige overheid blokkeert de vrijheid en vindingrijkheid van creatieve burgers en organisaties. De participatiesamenleving verlangt naar participatiepolitiek.

Op de vraag wat de premier concreet meeneemt vanuit zijn werkbezoek in Amsterdam, antwoordde hij monter dat hij dit soort initiatieven “in de spotlight wil zetten”, zodat “anderen daar ook weer inspiratie uit kunnen halen”. Rutte heeft de pioniers kennelijk niet meer te bieden dan een opgestoken duim. Bij een volgend werkbezoek zou het mooi zijn als hij ook zichzelf laat inspireren. Hij kan de pioniers vragen wat hen dwars zit, wat ze verwachten van de politiek en wat hij voor hen kan betekenen. Of hij kan een zoektocht beginnen naar welwillende pioniers bij wie het niet is gelukt om een initiatief van de grond te krijgen. Juist de premier zou toch moeten weten dat mensen die samenwerking zoeken niet zitten te wachten op een lege “dan zoekt u het zelf maar uit!”

Dit artikel is geschreven door Noortje Thijssen, Jasper Blom, David Klingen, Rosalie Smit en Farid Tabarki