De Prooi; het bankwezen als apenrots

De Nederlandse psycholoog Ber Damen, heeft een promotieonderzoek gedaan naar de motivatie van topmanagers en komt tot de conclusie dat ze vooral een hogere plek willen bemachtigen in de pikorde! Ze spelen niet aan de roulettetafel om een bepaald bedrag binnen te halen. Hun opvatting van ‘prestatie’ is net zo simpel als die van een sportman: als ik meer heb dan alle anderen in de competitie heb ik gewonnen. Een competitie is simpel. Ik heb meer dan jij, dus ik heb gewonnen.

Fusies en overnames mislukken meestal Nergens komt dit streven tot winnen beter tot uitdrukking dan bij fusies en overnames. Hans Schenk, hoogleraar economie aan de Universiteit Utrecht, doet al jaren onderzoek naar fusies. 25.000 fusies en overnames heeft hij onder de loep gelegd. Ongeacht de onderzoeksmethoden komt hij elke keer tot dezelfde conclusie: fusies kosten volgens Schenk meer dan ze opleveren. Bedrijven worden er meestal niet efficiënter of vernieuwender van. Als een fusie succesvol is, heeft dat vaker met toeval te maken dan met wijsheid:

“Als er een truc zou zijn, dan zouden de bestuurders die dat trucje doorzien het telkens herhalen. Dan zou het slagingspercentage ook steeds hoger uitvallen. Maar we hebben nooit gevonden dat een succesvolle fusie werd gevolgd door een serie succesvolle overnames.

Hoewel inkomen volgens hem belangrijk is, meent hij niet dat dit allesbepalend is. Die factor speelt altijd een rol, maar verklaart niet waarom fusies en acquisities in golven verlopen. Volgens Schenk worden markten als de banksector geleid door slechts een paar grote aanbieders die elkaar permanent in de gaten houden. Topmensen willen vooral de boot niet missen, ze willen niet verliezen.

“Omdat de potentiële spijt van niet meedoen groter is dan van wel meedoen en eventueel samen mislukken, zal een belangrijke actie altijd geïmiteerd worden. Je wilt de kans op spijt minimaliseren, dus je gaat mee met een trend. Fusies zijn dus vooral een uiting van strategisch positioneringgedrag.

De Prooi Precies met dit gevoel blijft de theaterbezoeker zitten na het zien van het toneelstuk de Prooi , naar de gelijknamige bestseller van Jeroen Smit. Smit liet in zijn boek zien, dat het met ABN-AMRO al mis ging bij de fusie. In tegenstelling tot het beeld dat de media graag van bankiers neerzetten, namelijk als zakkenvullers, laat het toneelstuk zien waar het in de bestuurskamer van ABN-AMRO echt om ging: macht!

Op briljante wijze is het regisseur Johan Doesburg gelukt het verhaal niet alleen te laten vertellen door zijn acteurs, maar ook te laten zien. Het decor is een soort apenrots waar iedereen steeds van plek verwisseld. Wie ooit naar de apenheul is geweest herkent de constante verwisseling posities binnen de groep. In dit toneelstuk gebeurd dit ook. De bezoeker wordt herinnerd aan een aantal grote blunders die binnen de Bank zijn begaan. Zo wordt invulling gegeven aan de theorie die boven wordt beschreven. Het streven van de Bank om de grootste te willen zijn, het grote aantal mislukte overnames, verkeerde strategieën waarin de posities van de verantwoordelijke bestuursleden belangrijker waren dat het bedrijf…enz. Het zijn allemaal zaken die echt gebeurd zijn en in het toneelstuk goed op zijn plek vallen. 

Inmiddels heeft bijna geen enkele bankbestuurder in Nederland een bonus. Critici dachten dat dit een reden zou zijn voor bankbestuurders om op te stappen. Maar nee. Er is niet één bestuurder opgestapt vanwege uitblijven van zijn bonus. De bank anno nu kent in de top geen bonussen meer, maar interessanter is de vraag of het streven naar macht minder is. Wie het toneelstuk de Prooi heeft gezien moet gewaarschuwd zijn. Als dit de menselijk natuur is aan de top,  dan kan de Prooi zich morgen herhalen.

Kilian Wawoe is een van de mensen die wordt geïnterviewd in het documentaire-drieluik ‘Vrijheid, gelijkheid, broederschap’ dat door de VARA op 18, 19 en 20 april wordt uitgezonden op Nederland 2.