De PvdA heeft de toekomst

Dinsdag werd de zeventigste verjaardag van de Partij van de Arbeid gevierd. Als je de kranten erover leest, zou je denken dat het een begrafenis in plaats van een verjaardag is: men vraagt zich af of de partij de 80 nog wel haalt. Dat is helemaal nergens voor nodig: er is een wisseling van generaties gaande die de PvdA nieuw leven zal inblazen.

Het politiek bewustzijn van mensen wordt bepaald door een enkele gebeurtenis. Die ene gebeurtenis – de Oorlog, de Moord op Pim, Vietnam – bepaalt de denkkaders waarbinnen alle andere gebeurtenissen geïnterpreteerd worden. Zo’n gebeurtenis ligt vaak aan het begin van je politieke leven, als je plek nog aan het vinden bent en nog tijd hebt om tot ’s avonds laat in de kroeg over politiek te praten.

Voor de mensen die nu in de twintig zijn is de Grote Crisis van 2008 hun definiërende gebeurtenis. De crisis heeft levens die daarvoor netjes aan kant geharkt waren, door de war gegooid. De twintigers hebben gezien hoe mensen die gewoon braaf gestudeerd hadden ineens niet aan een baan konden komen, ze hebben de armoede zien toenemen, en de binnensteden van Nederland zien verpauperen met de kwakkelende koopkracht. Ze hebben gezien hoe deregulering tot financiële instabiliteit geleid heeft. Ze hebben gezien hoe machtig het grote geld was in de Griekse crisis. Ze hebben gezien hoe de banken hun fouten op de belastingbetaler verhaald hebben.

En wat nog belangrijker is: omdat er sinds 2008 niets veranderd is, blijft de crisis een aanhoudende bron van woede. Sanders in de VS, Corbyn in het Verenigd Koninkrijk, Trudeau in Canada, Syriza in Griekenland en Podemos in Spanje: ze laten allemaal zien dat er iets broeit op links. Het is die woede die de PvdA zal moeten redden. Onze kans op overleven – misschien de enige kans – ligt erin om het te vehikel zijn van die woede.

Willen de twintigers de PvdA vormgeven, dan is het echter wel nodig dat flink wat puin van onze voorgangers geruimd wordt. De generatie die op dit moment aan de macht is, heeft vooral de val van de Muur als referentiepunt. Daarvan hebben ze geleerd dat we in een post-ideologisch tijdperk leven, waarin alle grote vragen opgelost zijn. En het antwoord is altijd: meer markt. Wie dat niet vindt, die is eigenlijk gewoon Stalin. Het is de generatie van Arnon Grunberg, van Mark Rutte, van Bert Brussen, en – jawel – ook van Diederik Samsom, die van cynisme hun levenswerk gemaakt hebben, en zich daar goed bij voelen.

Deze generatie heeft op twee manieren een spoor van vernieling door de PvdA getrokken. Ten eerste in het denken over economie: neoliberalisme was voor deze generatie een match made in heaven met hun eigen politieke gevoelens. Immers: neoliberalisme gaat over het overhevelen van macht van volk naar markt. Daardoor hoef je als politicus geen grote beslissingen over goed en kwaad meer te nemen, maar kun je gewoon lekker pragmatisch koopkrachtplaatjes gaan zitten optimaliseren.

Ten tweede was daar de kloof tussen burger en politiek. Laten we eerlijk zijn: er zijn zat PvdA’ers die de kloof gewoon ontzettend fijn vinden. Immers, als die kloof er niet was, dan zouden gewone mensen zich misschien wel met de politiek gaan bemoeien. En gewone mensen, die hebben emoties, en emoties in de politiek, die leiden regelrecht tot de Goelag. Het is veel beter – hoe jammer het ook is voor de democratie – om de gewone burger stilletjes buitenspel te zetten. Dat is de enige manier waarop erger voorkomen kan worden.

Wat de linkse successen in landen om ons heen gemeen hebben, is dat ze allemaal met deze wijsheden breken. Voor de nieuwe linkse bewegingen is politiek een feestje, moet deelname van onderop juist toegejuicht worden, en is de vrije markt alles behalve heilig. Het feit dat de ouwe lullen het met afgrijzen tegemoet zien – zie bijvoorbeeld de manier waarop er tegen Sanders geageerd wordt, of tegen Varoufakis – maakt het alleen maar leuker, natuurlijk.

Kortom: er ligt een once in a lifetime opportunity voor de neus van de partij. Die kans moeten we dan wel grijpen. Vlak na de crisis van 2008 heerste er op links een ontzettende zelfgenoegzaamheid: ons gelijk was nu wel zodanig aangetoond dat we gewoon de stemmen konden opvegen. Juist vanuit onze neiging om politiek klein te maken hebben we onderschat in hoeverre een groot verhaal nodig is om je grote gelijk ook om te zetten in verkiezingsoverwinningen. GroenLinks heeft al een lijsttrekker aangenomen die duidelijk verder kijkt: hij is openlijk idealistisch (een doodzonde in het wereldbeeld van de generatie-Rutte) en hij durft vragen te stellen bij het paradigma van ‘altijd meer markt’. Wanneer gaat de PvdA ook met zijn tijd mee?

cc-foto: PvdA