De schaliegasbubbel

De energiesector is helemaal vervuld van de mogelijkheden van schaliegas. Met afgunst kijken Europese bedrijven naar de Verenigde Staten waar schaliegas een hoge vlucht neemt. Maar de kosten worden zwaar onderschat, voorraden overschat en de vraag naar energie zal naar verwachting weer gaan aantrekken, waardoor de marktverhoudingen zullen wijzigen.

Goedkope energie Door de economische crisis en het stijgende gas aanbod liggen de energieprijzen in de Verenigde Staten op een zeer laag punt.

Voor energie-intensieve bedrijven lijkt het daarom aantrekkelijk om hun productie naar de Verenigde Staten te verplaatsen, omdat Europa vooralsnog weinig vorderingen maakt op het gebied van schaliegas winning. Deze vreugde is volgens Shell van korte duur. Topman Peter Voser gaf afgelopen jaar al aan een significante stijging van de energieprijzen te verwachten voor de Verenigde Staten.

Anderzijds leiden de huidige lage prijzen in de Verenigde Staten tot een tegenreactie in de vorm van spotgoedkope kolen die nu in Europa worden gedumpt. Hierdoor dient een bedrijf als Gasterra de gaskraan dichter te draaien, omdat aardgas duurder is dan de huidige kolenprijs. Spijtig voor Gasterra en het milieu[CO2] maar het drukt wel de energieprijzen in Europa.

Kosten schaliegas Over de kosten van schaliegas is veel te doen. De winning van schaliegas is veel lastiger dan regulier aardgas. En ook het juist schatten van de schaliegas voorraden blijkt een heikel punt.  Over de kosten is de industrie alles behalve transparant. De geschatte kosten lopen uiteen van $4 miljoen tot $8 miljoen per well. Voordat deze kosten vergeleken kunnen worden, dient gekeken te worden naar EUR[estimate ultimate recovery = verwachte winbare hoeveelheid olie of gas in een veld] De EUR is voor de olie – en gasindustrie een leidende factor, omdat dit vooraf een schatting geeft of een bepaalde investering zinvol is. Wordt de EUR te hoog ingeschat, dan zal een veld verliesgevend blijken te zijn doordat de investeringen niet opwegen tegen de gerealiseerde opbrengst.

De verwachte opbrengst van een veld wordt geschat met behulp van de Arps formule. Het schatten van de schaliegas voorraden blijkt echter niet goed te passen in dit model. In dit stuk van Mark Anthony wordt duidelijk dat zelfs de EUR van een makkelijk winbaar veld als Fayetteville, te hoog is geschat. De kosten komen uit op  $6.38/mmBtu wat meer dan twee keer zo hoog is als de prijs voor kolen. Bij de huidige energieprijzen is schaliegas verliesgevend. Alleen als de gasprijzen sterk stijgen zal schaliegas competitief worden. Maar de kosten en de prijs van winning van aardgas en kolen zal naar verwachting niet sterk stijgen, ook niet bij een toenemende vraag. Het aanbod is voorlopig nog groot genoeg. Schaliegas zal, om kostendekkend te zijn, wel in prijs stijgen en zichzelf uit de markt prijzen.

Wetgeving Inmiddels komen oliemaatschappijen langzaam tot het inzicht dat de verwachte opbrengsten van schaliegas velden behoorlijk hoog zijn ingezet. Doordat in Europa de milieu wetgeving strikter is dan in de Verenigde Staten, nemen ook de kosten van winning toe. Bedrijven dienen voorgaand aan winning de effecten van winning in kaart te brengen. [ Milieu effect rapportages ] In de Verenigde Staten liggen die eisen lager, al worden de eisen ook steeds strenger, mede onder invloed van de recente olierampen en lekkage problemen met schaliegasvelden.

De Oostenrijkse Energie Group [ OMV ] laat haar plannen varen om in Oostenrijk schaliegas te gaan winnen. De complexiteit van winning in Oostenrijk en de kosten van vooronderzoek en beheersen van eventuele negatieve milieueffecten, ligt hieraan ten grondslag.

Maar ook in Polen, waar de wetgeving een stuk eenvoudiger is, houdt Exxon het voor gezien. Werd eerst Polen gezien als een grote belofte op het gebied van schaliegas. Exxon had al eerder gewaarschuwd dat de verwachtingen te hoog gespannen zouden zijn. Exxon geeft als reden dat met de huidige technologie, de winning in Polen te complex en te duur is. De schaliegas formaties zitten te dicht op elkaar waardoor excessieve hoeveelheden water en chemicaliën nodig zijn om de formatie te breken.

Duurzaam blijft de toekomst In de huidige situatie lijkt Kolen aan de winnende hand. Het slecht functionerende emissiesysteem is daar mede debet aan, waardoor schone, duurzame oplossingen onder druk komen te staan en korte termijn oplossingen de overhand krijgen. Ook ontbreekt het aan een duidelijk Europees energiebeleid. Frankrijk blijft vasthouden aan zijn kerncentrales, Duitsland schakelt over op duurzaam maar loopt tegen zijn verouderde hoogspanningsnet aan en Nederland is in een hoekje weggekropen en is het vuilste jongetje van de klas geworden. Onder dergelijke condities ontstaan  voor het bedrijfsleven onmogelijke situaties. De constant wisselende verhoudingen in de energiemarkt, onduidelijk overheidsbeleid en falend internationale samenwerking, verstoort continue de concurrentieposities.  Het is dus hoog tijd dat Europa een duidelijk beslissing maakt en haar lidstaten eensgezind deze koers gaan volgen.

Wat schaliegas betreft hoeft zeker Nederland zich weinig illusies te maken. In de Verenigde Staten worden veel velden gexploiteerd in afgelegen gebieden en liggen de [ milieu ] eisen veel lager. Tel daarbij op het stimuleringsbeleid van de Amerikaanse Overheid, overschatting van voorraden  en een zeepbel is geboren.  Als de economische crisis nog even aanhoudt, zullen de rendementen op schaliegas negatief uitvallen en verliest het zijn markt.  Alleen bij een sterk stijgende vraag en een oplopende aardgas prijs zal schaliegas economisch rendabel worden.  Maar bij die prijzen wint op lange termijn duurzame energie het van schaliegas. Want duurzame energie heeft  nog altijd een dalende kostencurve en is  vanwege zijn karakter, stabiel qua lange termijn prijs.

Dit artikel verscheen eerder op het weblog van Hans Groen