De sollicitatiejungle

Als freelance communicatieadviseur en copywriter kreeg ik halverwege 2013 een reality check: de crisis is van iedereen, dus ook van mij. De tijd van recruiters die op vrijdag belden en dat ik maandag weer naar de volgende opdracht reed, is een mooie en vooral luxe herinnering.

Hoewel werk zoeken een baan op zich is, heb ik in het afgelopen half jaar meer sollicitatiebrieven geschreven en -gesprekken gevoerd dan dat ik daadwerkelijk heb gewerkt. En ik ben nog nooit zo vaak afgewezen als in de afgelopen zes maanden. Los van de impact op je gevoel van eigenwaarde, want geloof me, dat heeft het, en los van of deze afwijzingen wel of niet terecht waren, valt er niet alleen iets te leren voor de sollicitant. Als sollicitatie-ervaringsdeskundige – zo durf ik mezelf inmiddels wel te noemen – valt er aan de kant van de recruiters en opdracht- en werkgevers ook nog veel winst te behalen. Op basis van mijn eigen ervaringen in de sollicitatiejungle, die van mijn vrienden en de talloze tweets die ik las van andere werkzoekenden, noem ik de tien belangrijkste suggesties. Gratis.

1.    Achter elke sollicitatie zit een mens Zodra je als werkgever of recruiter een vacature hebt geplaatst, gaat er voor veel mensen een nieuwe wereld open. Een wereld van hoop, kansen, inspiratie, motivatie en nieuwe mogelijkheden. Urenlang werken ze aan die ene brief die bestaat uit zorgvuldig afgewogen woorden die het verschil moeten maken. Een brief waarin ze vertellen wat ze kunnen, waarom ze geschikt zijn en, vooral: wie ze zijn. En of je er nu 10 of 200 krijgt: elke brief verdient het om gelezen te worden.

2.    Niet op gesprek? Even goede vrienden, maar zeg het wel even Zodra de sollicitatiebrief gemaild is, begint voor elke sollicitant het grote wachten. Als je in de vacaturetekst hebt vermeld dat er uiterlijk voor 1 maart een reactie wordt gegeven, houd je daar dan ook aan. Je mag ervan uitgaan dat elke sollicitant vanaf het magische “verzenden” continu loopt te F5’en. Ook werkgevers die overstelpt zijn met reacties en die datum niet gaan redden, doen er goed aan om dit even te laten weten. En hierbij een rode kaart voor de werkgevers die nooit meer iets van zich laten horen.

3.    Elke reden is er een, hoewel… Natuurlijk kun en wil je niet iedereen uitnodigen voor een gesprek, maar houd wel rekening met tip 1 zodra je dit laat weten. Een afwijzing per e-mail moet niet alleen duidelijk zijn, maar ook vriendelijk, aardig en menselijk. Een zorgvuldig geformuleerde standaardreactie is beter dan de slecht gemotiveerde, persoonlijke afwijzing die een vriendin kreeg: “De geselecteerde kandidaten zijn nog wel werkzaam als leidinggevende in de kinderopvang en hebben daarom onze voorkeur.” Echt gebeurd.

4.    Weet wat je vraagt. And stick with it. Het gebeurt regelmatig dat vacatures en/of opdrachten halverwege het proces weer worden ingetrokken. Vooral overheidsorganisaties trekken opdrachten regelmatig tussentijds in: “we gaan het toch eerst intern oplossen”. Als freelancer reageer je altijd begripvol. Ook als je al veel uren hebt geïnvesteerd in een test-opdracht, ook als je deze uren niet mag factureren en ook als je jouw tekst een maand later online ziet staan: als afhankelijke freelancer blijf je begripvol. Het komt ook regelmatig voor dat opdracht- en werkgevers eigenlijk niet zo goed weten wat ze precies zoeken, maar dat ze dankzij het inspirerende gesprek met jou tot de ontdekking komen dat ze toch meer op zoek zijn naar een communitymanager dan naar een senior webredacteur. Achteraf roepen dat je daar ook genoeg ervaring in hebt, klinkt dan als een hopeloze smeekbede, die je inmiddels schaamteloos doet, maar in de praktijk vrij zinloos blijkt.

5.    Bedoel je A? Zeg dan ook A (en niet stiekem B) De feiten zijn helder: werkgevers zoeken iemand met een specifieke opleiding en een bepaald aantal jaren aan kennis en ervaring, al dan niet in dezelfde sector. Maar dan komt de tweede stap: welke competenties heeft de ideale kandidaat? Veel werkgevers profileren zichzelf in de vacatureteksten als een bedrijf “met een prettige sfeer” en zijn daarom op zoek naar een “echte teamplayer”, iemand “die goed kan samenwerken”, “vriendelijk is” en “veel waarde hecht aan relaties”. Maar is dat wel echt zo? Voorbeeld: een overheidsorganisatie zocht iemand die goed kon samenwerken, iemand die collegiaal was, vriendelijk en vooral: iemand die goed kon werken in teamverband. Tijdens het gesprek werd gevraagd of de sollicitant het meteen hogerop zou zoeken als een collega niet mee wilde werken. De sollicitant antwoordde dat hij dat niet zou doen en eerst zou onderzoeken waarom deze collega daar moeite mee had. De baan kreeg hij niet: “niet stevig genoeg.” Zeg dus niet dat je op zoek bent naar Nelson Mandela als je eigenlijk Frank Underwood in je team wilt.

6.    Geef geen valse hoop (and be bold) Nog niet zolang geleden solliciteerde ik naar een fantastische baan. Er waren tientallen reacties en ik mocht op gesprek. Het eerste gesprek verliep geweldig en dat was wederzijds: ik mocht samen met een andere kandidaat door naar het tweede, laatste gesprek. Het gesprek met de andere kandidaat was al geweest en toen me op het eind lachend werd gevraagd wat ik wilde verdienen en wanneer ik precies kon beginnen, wist ik het (bijna) zeker: deze baan was voor mij. Zelfs tussen het vacuüm van gebeld worden en opnemen, lag er nog een nieuwe wereld open aan kansen en mogelijkheden. Maar hoe je het ook brengt als werkgever, elke sollicitant weet na de eerste, twijfelende “hallo, komt het gelegen?” al hoe laat het is. Ik werd het niet, ook deze keer was ik “een fantastische tweede”, maar juist door de eerdere signalen was het extra hard. Ik was de Sven Kramer van het solliciteren. Zolang niets zeker is, doen werkgevers er beter aan te doen alsof de kansen klein zijn, dan sollicitanten nog te vragen naar salaris (in geval van vaste banen) en het geven van rondleidingen (“hier kom jij straks te zitten”). Het is killing.

7.    Kom je beloftes na Hoe druk het ook is, hoeveel zieken er ook zijn en hoe weinig zin je er ook in hebt: doe wat je hebt beloofd. Het is een kwestie van integriteit: doen wat je zegt, zeggen wat je doet. Als je belooft uiterlijk op vrijdag iets te laten horen, dan kun je ervanuit gaan dat de sollicitant vanaf 9.00 uur vastgegroeid zit aan zijn telefoon. En als de enige berichten die hij krijgt van vrienden en familie zijn die vragen of er al nieuws is, dan doe je als werkgever echt iets fout als je op maandag pas iets laat weten. En als je nog geen beslissing hebt genomen, dan is dat ook nieuws.

8.    Onderschat niet de consequenties van het dubbeltje op de eerste rang Zoek je een ambitieuze junior marketeer met WO? Iemand die graag een vliegende doorstart wil maken binnen de marketing en communicatie, die goed zelfstandig kan werken, authentiek, resultaatgericht, innovatief en sociaal is en out of the box denkt? Wil je daarnaast dat deze junior marketeer minstens 5 jaar ervaring heeft met social media & online, maar ook 3 jaar ervaring heeft met offline? En wil je dat deze junior marketeer werkervaring heeft binnen profit, maar ook veel kennis heeft van non profit en vloeiend Engels spreekt, maar het liefst ook Duits? En bied je deze “junior” marketeer een “starterssalaris” van 1800 bruto per maand op basis van 40 uur? Dan weet je in elk geval zeker van wie straks de eerste afscheidsborrel zal zijn.

9.    Sollicitatie of auditie? Werkgevers worden steeds creatiever in de manier waarop ze sollicitatiegesprekken voeren. De keuze is reuze en in hun queeste naar de perfecte kandidaat, bedenken werkgevers nieuwe sollicitatievormen om niemand over het hoofd te zien. Er zijn organisaties die alle sollicitanten tegelijk uitnodigen. Deze kandidaten krijgen een naambordje en moeten zich vooral zien te profileren bij de rondlopende medewerkers: van de receptioniste tot de directeur. De beslissing wordt aan het einde van de dag bekendgemaakt waarbij de “winnaars” op het podium worden geroepen. Een fantastisch idee als je op zoek bent naar die carrièretijger met briljante netwerkkwaliteiten, maar niet als je op zoek bent naar een deskundige ingenieur (die er ook was, maar ondanks zijn cumlaude moeite heeft met grote groepen en de hele middag verlegen tegen de muur stond aangeleund). Andersom gebeurt het ook: de sollicitatiegesprekken waarbij je vier of zelfs meer mensen tegenover je hebt zitten, zijn meer regel dan uitzondering. Het is een keuze.

10.    Goed begonnen is (straks) het halve werk Het is moeilijk te voorspellen wanneer er weer krapte is op de arbeidsmarkt. Misschien dit jaar, misschien pas in 2017. Hoe dan ook, voor elke werkgever is deze periode cruciaal. De namen van organisaties die nu onzorgvuldig omspringen met sollicitanten, hun sollicitatieprocedures niet op orde hebben en extreme eisen stellen, gonzen in de sollicitatiejungle. Ik weet van een buurvrouw welke bedrijven na drie gesprekken van elk een uur (exclusief reistijd) niet de moeite hebben genomen om haar persoonlijk te vertellen waarom de keuze niet op haar is gevallen. Ik weet van vrienden welke organisaties nooit gereageerd hebben op hun sollicitaties. Natuurlijk kiest elke werkgever voor de beste kandidaat, net zoals de kandidaten straks weer zullen kiezen voor de beste werkgever. Want de beste werkgever van straks, is de meest betrouwbare van nu.