De staat van het onderwijs

In 2017 vieren wij in Nederland de 100-jarige vrijheid van het onderwijs. Dit wil zeggen dat iedereen in ons land inmiddels op de kop af honderd jaar de vrijheid heeft om een school te stichten die past bij een bepaalde geloofsovertuiging of ideeën omtrent levensopvattingen. Met een officiële term ook wel ‘onderwijspacificatie’ genoemd. Een prachtig gegeven, waar in deze tijd eigenlijk niemand meer bij stilstaat. Dat er veel diversiteit in scholen is, lijkt een vanzelfsprekendheid die er langzamerhand is ingeslopen. Dat scholen hierdoor meer autonomie hebben gekregen in het geven van onderwijs is een meerwaarde waar we trots op mogen zijn.

Hier hangt mede aan vast dat de Onderwijsinspectie toezicht houdt en elk jaar onderzoek doet naar de onderwijsontwikkelingen in ons land en hierbij vergelijkingen maakt met de andere Europese landen om ons heen. Uit dit verslag (‘Staat van het Onderwijs’), dat in april verscheen, komt dit jaar onherroepelijk naar voren dat er in alle lagen van ons Nederlandse onderwijs enorme verschillen te zien zijn. Deze verschillen zijn zelfs in ons land het grootst, afgezet tegen alle andere landen die meedoen aan deze onderzoeken. Concreet houdt dit bijvoorbeeld in dat wanneer een leerling op een basisschool aan de ene kant van de straat een vmbo advies krijgt, het zomaar voor kan komen dat dezelfde leerling op een basisschool aan de andere kant van de straat een havo/vwo advies zou kunnen krijgen. Kansenongelijkheid in optima forma dus. Een andere uitkomst is dat het aantal hoogpresterende leerlingen afneemt. Met andere woorden: het topje van de toptalenten wordt steeds kleiner, de middenmoot groter. Een gegeven dat in ons land voor een paniekerige allergie zorgt.

Een en ander heeft dan ook een kwalijke achtergrond. Sander Dekker wilde als staatssecretaris van Onderwijs juist deze toptalenten meer op de kaart zetten. Dat is blijkbaar onvoldoende gelukt. Dat er daarnaast nu ook nog eens zulke grote verschillen zijn in alle lagen van het onderwijs, is mede te wijten aan de krampachtige en fatalistische handelingswijze in het ophemelen van toptalent, zoals bijvoorbeeld bij de feestelijkheden rondom leerlingen die het hoogst scoren bij de eindtoetsen in het basisonderwijs. Alleen maar blijven inzetten op meer en meer van dit (top)talent alleen heeft immers een averechts effect op resultaten zoals we die nu zien in het verschenen verslag. Wat de regering blijkbaar niet door heeft, is dat kansenongelijkheid hierdoor onder andere juíst gecreëerd wordt en de verschillen steeds groter dreigen te worden. Met als gevolg dat veel kinderen in een onderwijskloof dreigen terecht te komen. Een vacuüm waar men maar met moeite uit komt.

Tevens wordt, door alle negativiteit die rondom ons onderwijs hangt, het imago van het beroep steeds onaantrekkelijker gemaakt en dreigen bepaalde vakken letterlijk uit te sterven. Gek hè, dat er dan verschillen gaan komen? Met man en macht moeten vakken worden opgevangen, vaak door leerkrachten die (nog) onbevoegd zijn en zelfs door ouders van leerlingen met een onderwijsbevoegdheid, zoals afgelopen week de oproep luidde op een school in Nijmegen. Den Haag heeft ‘gelukkig’ wel een oplossing hiervoor gevonden en besloot het Lerarenregister in te voeren. Op deze manier kunnen al die onbevoegde en hardwerkende docenten opgespoord worden en een berisping krijgen omdat ze leerlingen naar eer en geweten willen helpen met hun vak. Het zal het aanzien van de krimpende lerarenpopulatie goed doen. Niet dus. Hopelijk wil men dit feit ook meenemen in de evaluatie naar aanleiding van de uitkomsten van het verslag en met het oog op de toekomst. Want enkel als er wordt ingezet op het verkleinen van verschillen, komt het gewenste toptalent uiteindelijk vanzelf weer bovendrijven. Indien gewenst natuurlijk.