De Sywertbreker

Als de Oost-Europese landen het voor elkaar krijgen bij het songfestival, dan moet het ons lukken bij de landelijke verkiezingen, zal de jongerenbeweging G500 gedacht hebben. Dus lanceerden ze de Stembreker, een nogal dictatoriale benaming voor een hulpmiddel bij strategisch stemmen.

Ik behoor duidelijk niet tot de doelgroep want halverwege het demo-filmpje dat de bedoeling van Stembreker uitlegde snapte ik er al niets meer van. Dat was trouwens zo’n beetje de reactie die ik van iedereen in m’n omgeving hoorde, jong en oud. Toegegeven, dat zegt niets want ik heb weinig – om niet te zeggen geen – Mensa-leden in mijn vriendenkring.

Voor zo ver ik het begrijp gaat het er om dat je kiest voor een coalitie van je voorkeur. Vervolgens gaat Stembreker uitrekenen welke partijen hoeveel stemmen nodig hebben om die coalitie mogelijk te maken. Op de ochtend van de verkiezingen krijg je per sms te horen wat je moet stemmen. Het kan dus zijn dat je op een andere partij dan die van je eerste voorkeur moet stemmen.

Je ruilt als het ware je stem op een onzichtbare ruilbeurs om zo je politieke voorkeur te realiseren. Dat is niet nieuw. Sinds er internet is, is het ruilen van stemmen net zo makkelijk als daten geworden. Het is normaal gesproken alleen maar aantrekkelijk in landen met een districtenstelsel. In Nederland kun je er niet mee uit de voeten. Behalve als je coalities gebruikt als een soort districten. Dat probeert G500 geloof ik te doen. Maar dan nog: werkt zo’n ruilsysteem?

Het systeem van stemmenruilen wordt in de Verenigde Staten waar het 12 jaar geleden opkwam, ‘vote-swapping’ genoemd. Daar deed toen de populaire consumentenactivist Ralph Nader – in Nederland zouden we hem SP’er noemen – mee met de presidentsverkiezingen namens de Green Party. Die deelname was niet alleen bij voorbaat kansloos maar een ramp voor de Democratische kandidaat Al Gore. Supporters van Gore zetten internet in om te redden wat er te redden viel met een stemmenruil. Ze bouwden websites en boden aan stemmen in staten waar Gore duidelijk aan kop ging of kansloos was, te ruilen voor Nader stemmen uit staten waar Democraten en Republikeinen in een nek-aan-nek race verwikkeld waren. Oftewel:  ik wil eigenlijk op Gore stemmen maar stem op Nader als jij voor mij als Nader-stemmer voor Gore stemt. Het aantal stemmen blijft dan gelijk maar de overwinning per district kan anders uit pakken. Zo probeerden ze te voorkomen dat Gore van Bush zou verliezen door het weglekken van stemmen naar Nader. Het liep anders weten we, met de kennis van nu.

In Canada werd vorig jaar geprobeerd om met vote swapping te voorkomen dat de conservatieven zouden winnen. Aanhangers van progressieve en liberale oppositiepartijen konden via internet met elkaar stemmen ruilen. De poging mislukte, al was er een district waar een groene politicus dankzij het systeem een zetel behaalde. Maar in andere gevallen schijnen de conservatieven er juist voordeel van gehad te hebben.

Een van de zwakke punten van vote-swapping is dat het systeem volledig is gebaseerd op vertrouwen. Je kunt tegen iemand zeggen dat je in ruil voor een stem voor de SP op de VVD zult stemmen maar er is niemand die kan controleren of je dat ook daadwerkelijk doet.

Het plan van de G500 is gedoemd te mislukken. Niet alleen omdat het te ingewikkeld is maar ook omdat de G500 zo te zien gewoon te weinig aanhang heeft. Sywert van Lienden is weliswaar en begrijpelijkerwijs een media darling maar de club maakt op internet ondanks een lawine aan publiciteit verbazingwekkend weinig klaar voor een massa-beweging. Op Twitter nog geen 6.000 volgers en op Facebook nog geen 2.700 likes. Het campagneblog, waar Stembreker trouwens niet eens te vinden is, telt slechts enkele reacties.

Het onbegrijpelijke democlipje trok de afgelopen dagen 7000 kijkers, met het accent op zaterdag en zondag. Gisteren werd het filmpje 700 keer bekeken.

Het is de bedoeling dat Sywert bij De Wereld Draait Door op 3 september bekend gaat maken hoeveel mensen deelnemen aan het vote swapping project. Voor een kamerzetel heb je – afhankelijk van de opkomst – circa 60.000 stemmen nodig. Sywert mikt op ‘enkele kamerzetels’. Hoe hij de stemmers daarvoor bij elkaar denkt te krijgen is mij een raadsel. De internet-voorronde van de Televizierring, een absolute kaskraker, haalde 450.000 stemmen.

Stembreker is bovendien een gevoeliger onderwerp dan je favoriete tv-programma, je moet je politieke voorkeur bekend maken. G500 zegt dat het systeem anoniem is want ‘we hebben alleen je telefoonnummer’. Mij lijkt dat niet anoniem, een telefoonnummer is zeer persoonsgebonden.

Hoe het systeem uiteindelijk werkt is niet duidelijk. G500 zegt dat de ‘achterliggende techniek’ wordt betaald met donaties. Ergens anders op de site is te zien dat G500 partner is van een bedrijf dat werkt voor politie en defensie. Runt dat bedrijf ook de database waarin nummers en politieke voorkeur zijn opgeslagen? Of worden die gegevens onderhouden door weer een andere – Deense – partner? G500 belooft dat de gegevens gewist worden. Een privacyverklaring of statuut is nergens op de site te vinden.

En zelfs dan: De site van Stembreker is niet alleen vaag maar functioneert ook gebrekkig. Zo werkt de retweet-functie niet. Gaat de uitruil van stemmen dan wel goed op 12 september?

De kritiek op G500 luidt meestal dat de beweging geen ideeën heeft. Of dat de overvaltechniek op partijcongressen ondemocratisch is. Dat neemt niet weg dat ik er tot nu toe sympathiek tegenover stond. Als je als actiegroep wat wilt veranderen moet je soms rigoreus te werk gaan.

Maar nu begin ik toch wel te twijfelen. Het ‘vote swapping’ project lijkt niet alleen kansloos maar ook een geval van zelfoverschatting. Sywert krijgt veel voor elkaar maar voor het mobiliseren van het kiezersvolk komt nog iets anders kijken. Kennelijk is er niemand in zijn omgeving die hem daarvan heeft kunnen overtuigen. 

Je kunt het natuurlijk ook anders zien, namelijk dat G500 geen actiegroep is maar een bewustmakingsbveweging. Sywert wil de uitslag niet beinvloeden maar toont met zijn club aan wat de makke is in de Nederlandse politiek. Hij noemt het op Twitter een ‘stemmenexperiment’.

Mensen bewust proberen te maken door ze te werven voor een systeem dat gedoemd is teleur te stellen, dat is voor mij wel een tikkeltje te cynisch. En onverstandig. Want dan is de vraag of Stembreker niet gewoon de Sywertbreker wordt.