De tijdbom van de nieuwe schoolstrijd

De nieuwe klassenstrijd is een schoolstrijd. Hoe hoger je opleiding, hoe beter je maatschappelijke positie. En hoe meer armoede je van huis uit kende, hoe lager je opleiding. Steeds meer leven hoog- en laagopgeleiden in verschillende werelden. In bepaalde wijken heeft de segregatie zelfs een kleur gekregen. We spreken niet voor niets van zwarte en witte scholen. Deze tweedeling fungeert als een tikkende tijdbom. Radicaal ingrijpen is nodig om de kloof te dichten.

Het advies Nieuwe ronde, nieuwe kansen van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO), illustreert deze ontwikkeling. De nieuwe klassensamenleving is gebaseerd op opleidingsniveau. Bovendien is sociale stijging op de maatschappelijke ladder niet langer vanzelfsprekend. Er is sinds kort zelfs sprake van sociale daling. Bijna 20% van de mannen jonger dan veertig, haalt niet meer het opleidingsniveau van de ouders.

Sociale stijging is steeds meer afhankelijk van sociaal kapitaal, zo blijkt uit het advies. Wie meer deelneemt aan sociale activiteiten, zoals sport en cultuur, heeft meer kans om een hogere opleiding af te ronden. Jongeren uit de beter milieus hebben meer sociaal kapitaal. Hoe armer de ouders, hoe minder sociaal kapitaal. Zo wordt de oude klassenstrijd nieuw leven ingeblazen.

Toegankelijk onderwijs

Om de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden te dichten, is goed en toegankelijk onderwijs een eerste voorwaarde. De overheid dient daar garant voor te staan omdat particulier onderwijs onbetaalbaar is voor lagere inkomens. Helaas laten recente bewindslieden het volledig afweten. Oud-minister Plasterk gaf het collegegeld voor de tweede studie vrij. Daardoor kost een tweede studie al gauw 10.000 euro.

Staatssecretaris Zijlstra doet er met harde bezuinigingen nog een flinke schep bovenop. De studiefinanciering voor masterstudenten wordt afgeschaft. Wie langer dan één jaar uitloopt op zijn studie, betaalt een boete van 3.000 euro. Studeren wordt een zaak van de elite, waardoor de kloof zich verdiept.

Rellen in Londen

Om de kans op sociale stijging zo groot mogelijk te maken, is het noodzakelijk dat de overheid een brede toegang tot het onderwijs waarborgt. Maar dat is niet genoeg. De reeds bestaande kloof tussen hoog- en laagopgeleiden is daarmee niet weg. Een kloof die zich uit in segregatie op scholen en in wijken. Ik noem dit een tijdbom omdat de sociale samenhang verdampt als we in het dagelijks leven niets meer met elkaar te maken hebben. Dan is het ieder voor zich met als resultaat geweld. Zie de rellen in Londen.

Om de nieuwe schoolstrijd te bestrijden, zijn radicale maatregelen nodig. Dat betekent fors investeren in toegankelijk onderwijs en een grondige aanpak van de segregatie. Via een systeem van dubbele wachtlijsten – op basis van opleidingsniveau van de ouders – maken we een eind aan de tweedeling in het onderwijs. Alle scholen nemen een evenredig deel van achterstandsleerlingen op. Scholen die niet meewerken, verliezen hun bekostiging. In wijken komt een actief beleid van woningtoewijzing, eveneens op basis van opleidingsniveau. Het zijn ingrijpende maatregelen, maar ze voorkomen wel dat de samenleving verder uiteenvalt.

Dit artikel is eerder verschenen in Trouw