De toekomst van zelfstandigen

Rond de 200.000 zzp’ers namen afscheid van de markt en keerden terug naar loondienst of een uitkeringspositie. Inmiddels is het aantal weer gestegen naar 714.000. Al ligt het werk nog niet in alle sectoren voor het oprapen. Zzp’ers zijn een blijvertje in de markt.

Sindsdien zijn er 2 partijen die de zzp’er proberen te organiseren. FNV zelfstandigen en PZO. Werknemers versus werkgevers organisatie. De tegenstellingen zijn ook direct zichtbaar. Waar de FNV langs een omweg de zzp’ers probeert in te kapselen in de sociale wetgeving, stuurt PZO vooral op vrijblijvendheid. Beide partijen weten in zekere mate bepaalde groepen aan te spreken. Dat ligt vooral besloten in de sector waar zzp’ers actief zijn. Er is een hemelsbreed verschil tussen de zelfstandige loodgieter en de organisatie adviseur. Zeker als het gaat om de marktontwikkelingen in deze sectoren en de verdiensten die mogelijk zijn. Een organisatie adviseur heeft over het algemeen meer ruimte om een financiele buffer op te bouwen, gezien de hogere uurtarieven. De zelfstandige in de bouw loopt een groter risico en zal dus eerder geneigd zijn om een mate van steun en zekerheid te zoeken zoals de FNV voorstaat.

Maar het zelfstandig ondernemen heeft juist als basis de gewenste onafhankelijkheid en de bewust gekozen risico’s die het met zich meebrengt. Althans voor bepaalde groepen. Velen kiezen voor zelfstandigheid vanuit persoonlijke financiele overwegingen of om te ontsnappen aan een langdurig uitkeringsbestaan. Daarvoor zijn ook regelingen in het leven geroepen door de Overheid om mensen te begeleiden naar zelfstandigheid, met als achterliggend doel om mensen aan het werk te krijgen.

Maar daar ligt ook een grote valkuil. De markt voor zelfstandigen laat zich moeilijk schatten. Hoeveel opdrachten zijn er, hoeveel concurrentie en welk tarief is gangbaar op welk moment. Niet zelden dient een zelfstandige in het zelfde jaar zijn tarief bij te stellen door de snel veranderende omstandigheden. Door de ondoorzichtigheid van de markt kan een zelfstandige redelijk makkelijk uitgespeeld worden. Zeker als zijn spaarrekening weinig saldo vertoont.

Een tendens in de markt is de vorming van netwerken of communities. Zelfstandigen uit dezelfde sector sluiten zich aan bij organisaties die al dan niet acquisitie doen maar vooral zorgen voor het benutten van de macht van het getal. Als groep sta je nu eenmaal sterker en heb je een grotere kans op het verkrijgen van juist die ene tip. Verder doorbreekt men daarmee het isolement waarin velen verkeren. Een andere optie is om in zee te gaan met intermediairs. Die zijn de laatste jaren in grote getale op de markt gekomen. Vele blijken voor de snelle winst te gaan en het kaf laat zich maar moeilijk van het koren scheiden. Hoge marges en onduidelijke afspraken zijn schering en inslag. Niet bepaald bevorderlijk voor de kwaliteit van opdrachten.

Ook de Overheid weet niet wat zij met zelfstandigen aan moet. Het urencriterium en de voorwaarde meerdere opdrachtgevers per jaar te realiseren, zijn merkwaardige hindernissen die de wetgever opwerpt. Ook de belastingdienst worstelt met het beoordelen van de zelfstandigheid van de zzp’er. Hierdoor ontstaat een grijs gebied van aansprakelijkheid als het gaat om sociale wetgevingverplichtingen van de zelfstandige en de opdrachtgever. De Verklaring Arbeids Relatie [VAR] biedt enig houvast maar is niet uitsluitend. Juist bij zelfstandigen die maar deels hun werkweek vullen, wil het nog wel eens fout gaan. Een drama voor de zelfstandige die zich ineens geconfronteerd ziet met verplichte afdrachten. En de plannen van minister de Jager om de zelfstandigenaftrek te beperken treft vooral de mensen die in de lagere inkomensgroep zit.

De zelfstandige in de bouwsector zal door de open europese grenzen last blijven houden van de arbeidsmigratie die hier wel volop plaatsvindt. Een merkwaardige contradictie; we willen wel de poolse loodgieter maar niet de turkse verpleegster. En door het uitblijven van werkelijk beleid vanuit de Overheid zal de solidariteit als het gaat om de sociale wetgeving, verder onder druk komen te staan. Als zelfstandige doe je op vele sociale terreinen niet mee. Bij langdurige stilstand lonkt alleen de bijstand. En daar zit geen enkele zelfstandige op te wachten, al was het alleen maar vanwege de enorme papierberg die het met zich meebrengt.

Toch is de zelfstandige niet meer weg te denken uit de markt. Integendeel zelfs. Met de verwachte toenemende arbeidskrapte als gevolg van de vergrijzing, ontstaan er betere mogelijkheden voor de zelfstandige. Daarbij zal een opwaartste tariefsontwikkeling ontstaan. Marktwerking in optima forma. En niet alle sectoren kunnen daar even goed mee overweg, zoals de gezondheidszorg die onder het budgettaire juk van de Overheid zit. Terwijl juist in deze sector de zelfstandigen zullen toenemen door de onvermijdelijke vraag naar personeel. De angst van het huidige kabinet als het gaat om [arbeids]migratie vraagstukken zal daar alleen maar aan toe bijdragen. De komende jaren zullen mogelijk doorslaggevend zijn als de economie zich positief blijft ontwikkelen. De huidige regering zal dan vanzelf ingehaald worden door de markt.