De toon is anders, maar de SP blijft anti-Brussel

In de aanloop naar de Europese verkiezingen van vorig jaar voerde de SP in een campagnespotje ene Hans Brusselmans ten tonele. Deze sprekend op PvdA-lijsttrekker (en eurocommissaris) Frans Timmermans lijkende persoon werd neergezet als de vertegenwoordiger bij uitstek van de Europese elite. In een luxueuze villa smeedde hij snode plannen om alle macht in Brussel te concentreren en van de EU een ware superstaat te maken. Een taartje met daarop de Nederlandse vlag schrokte ‘Brusselmans’ schaterlachend naar binnen.

Met het filmpje hoopte de partij vermoedelijk mee te liften op het anti-Europese sentiment bij een groot deel van het electoraat. Het had echter een averechts effect. De SP deed het heel slecht bij de verkiezingen voor het EP. Ze haalde nul zetels (een verlies van twee), terwijl de PvdA onder leiding van ‘Brusselmans’ met zes zetels de Nederlandse winnaar werd. Ook binnen de SP viel het spotje behoorlijk verkeerd. Heel wat leden namen er afstand van of zegden zelfs hun lidmaatschap op. Partijvoorzitter Ron Meyer moest aftreden.

De SP heeft hieruit haar lesje geleerd. In haar deze week gepresenteerde conceptverkiezingsprogramma is de toon aanzienlijk gematigder. Geen harde aanvallen meer op de PvdA of anderen, geen pogingen meer tot ‘satire’.

Maar aan de boodschap is weinig veranderd. De SP staat zeer kritisch, om niet te zeggen afwijzend, tegenover de EU. Ze wil de Europese Commissie afschaffen en het Europees Parlement omvormen tot een plek waar ‘parlementariërs van de lidstaten elkaar ontmoeten en afspraken maken’. In een nieuw Europees Verdrag zou geregeld moeten worden dat de EU-landen ‘meer eigen bevoegdheden’ krijgen. Weg met Brussel staat er niet, maar het komt er vrij dicht bij.

Een opvallende passage in het SP-programma betreft de euro. De eenheidsmunt is volgens de tekst ‘onhoudbaar, omdat de economieën van de eurolanden onvergelijkbaar zijn’. Ook afschaffen maar dus. Over wat ervoor in de plaats moet komen is de partij nogal vaag. ‘De landen met meer vergelijkbare economieën moeten voorbereidingen treffen voor de ontwikkeling van een nieuwe munt.’ Welke landen dat precies zijn en in welke richting die voorbereidingen zich zouden moeten bewegen kom je niet te weten.

De kritiek van de SP op de euro is zeker niet allemaal onzin. Iedereen is het er wel over eens dat de eenheidsmunt veel te snel en door te veel landen is ingevoerd. Lidstaten als Griekenland, Italië, Spanje en eigenlijk zelfs Frankrijk waren (en zijn) er niet rijp voor. Maar de euro terugdraaien of vervangen door een alternatieve munt in een paar landen zou een zeer ingewikkelde en vermoedelijk ook uiterst kostbare operatie worden, met ongewisse gevolgen.

Bovendien zijn er nogal wat economen die denken dat in elk geval Nederland fors profiteert van de gezamenlijke munt. Volgens een onderzoek van de Tilburg University uit 2017 was de groei in ons land tussen 1997 en 2014 gemiddeld 5,5 procent lager geweest als de euro niet had bestaan. Ongetwijfeld kun je andere economen aanhalen die met andere cijfers op de proppen komen, maar een onomstreden feit is het falen van de euro absoluut niet.

Voor de Nederlandse politieke verhoudingen zijn de betreffende SP-standpunten bovendien veelzeggend. De partij formuleert het allemaal wat behoedzamer dan vorig jaar, maar haar opinie over ‘Brussel’ wijkt sterk af van die van haar linkse bondgenoten PvdA en GroenLinks. Want hoewel de conceptprogramma’s van deze partijen nog niet zijn verschenen is het zonneklaar dat die over de EU een heel andere toon zullen aanslaan. PvdA en GroenLinks staan – ondanks kritiek die ze vast ook hebben – bekend  als duidelijk pro-Europees. Pleidooien om de Europese Commissie af te schaffen of de euro vaarwel te zeggen zul je van hun kant niet snel vernemen.

Met de publicatie van het SP-programma is nog eens duidelijk geworden dat van een fusie van de drie linkse partijen vooralsnog geen sprake kan zijn, en waarschijnlijk nooit. Een samengaan van de PvdA en GroenLinks mag voor de hand liggen, de SP heeft zichzelf opnieuw nadrukkelijk buitenspel gezet met haar negatieve EU-opstelling.