De uitweg uit de Brexitchaos

2019 lijkt het 1672 van de Britten. Voor het Nederlandse rampjaar gold het gezegde ‘het volk is redeloos, de regering is radeloos en het land is reddeloos’. Je kunt er over discussiëren of in het geval van onze westerburen het volk redeloos en de regering radeloos is of andersom maar een puinhoop blijft het.

De Franse president Macron vatte de situatie deze week scherp samen tijdens een van de volksdebatten die overal in Frankrijk worden gehouden om de gele hesjes opstand tot bedaren te brengen, een methode die de Britten misschien ook eens zouden kunnen toepassen om de Brexit-draaikolk tot rust te brengen.

Volgens Macron is de Britse patstelling ontstaan omdat de bevolking in het referendum heeft gekozen voor een niet-bestaande keuze: uit de EU stappen en vervolgens rijker en gelukkiger worden. Die keuze is hen aangesmeerd door politieke kwakzalvers. Hij formuleerde het anders dan deze zeer vrije vertaling maar het komt er wel op neer. Er is gekozen voor iets dat niet kan en nu weet niemand meer wat te doen.

In de Britse volksvertegenwoordiging is voor geen enkele ‘oplossing’ meer een meerderheid te vinden. Er is geen meerderheid voor het akkoord dat May heeft bereikt, er is geen meerderheid voor een harde Brexit en er is geen meerderheid voor een tweede referendum. Gek genoeg is er misschien op zich wel een meerderheid om in de EU te blijven – het Britse parlement was nooit voor uittreden – maar die optie durft niemand op tafel te leggen want die is in strijd met de uitslag van het referendum. Catch-22 noemen ze dat in de literatuur.

Hoe kom je hier uit? De beste oplossing lijkt me een die op het eerste gezicht bizar klinkt: druk op de Brexit-pauzeknop en hou eerst nog twee referenda. Ja 2. Twee omdat alleen een tweede referendum geen duidelijkheid biedt over de volkswil. Want als er nu bij een tweede referendum wordt gekozen voor Remain zal die uitslag aan net zoveel kritiek en twijfel onderhevig zijn als die van het eerste referendum. Het zal rancune bevorderen en de polarisatie niet wegnemen.  

Vandaar een derde referendum dat zeg vijf of zes jaar na het tweede wordt gehouden. Zodat iedereen in alle rust nog eens goed kan nadenken. Dan zijn er uiteindelijk drie uitslagen waarbij er altijd een heldere voorkeur is: twee keer Leave versus een keer Remain, twee keer Remain versus een keer Leave of drie keer Leave.  

In de vijf jaar tussen de tweede en derde uitslag krijgt iedereen volop de kans de situatie te verbeteren. Bijvoorbeeld meer duidelijkheid over wat de EU nu eigenlijk is en doet. Dat klinkt gek maar aan de vooravond van het vorige referendum was de meest gegoogelde vraag ‘what is EU?’

En wie wel weet wat de EU is, overschat vaak de macht van Brussel. Dat is logisch want daar wordt voortdurend een verkeerd beeld van geschetst. Zoals lokale, gemeentelijke politici graag ‘Den Haag’ de schuld geven als ze impopulaire maatregelen doorvoeren, zo doen landelijke politici dat met ‘Brussel’. Lekker makkelijk maar desastreus voor het politieke draagvlak. Voeg daarbij dat de Britse media een niet aflatende stroom fake news over de EU verspreidden en je weet waarom de bevolking niet beter weet.

In die vijf jaar kan dat duidelijk gemaakt worden, kan de EU eventueel aan Britse grieven tegemoetkomen. En als dat niet lukt dan is Leave de keuze en terecht. Natuurlijk, drie referenda klinkt wat ingewikkeld en too much maar he, dat is nu juist wat het altijd is bij de EU. Ingewikkeld. Kijk maar maar het debat rond de simpele vraag of we zomer- of wintertijd moeten doorvoeren.  

Soms lijkt het woord ‘ingewikkeld’ afdoende reden om ergens eens afkeer van te hebben. Als je dat vindt moet je die mening eens testen als je bijvoorbeeld een complexe hartoperatie moet ondergaan. Ook maar niet doen? Lang en gelukkig leven is op zich geen sprookje, het sprookje is dat lang en gelukkig leven een kwestie van simpel is.