De zware last van een Nederlands paspoort

Shantie Ramlal-Jagmohansingh schreef dezer dagen een artikel over de betekenis van keti-koti, de herdenking van het nogal laat afschaffen van de slavernij door ons land. Dat viel om het zachtjes te zeggen niet bij iedereen even goed. Nogal wat mensen werden boos: zij zijn het zat om aangesproken te worden op alle smeerlapperij die ooit onder het rood-wit-blauw werd gepleegd. Zij willen niet verantwoordelijk worden gesteld voor de misdaden van hun (verre) voorouders.

Dit alles neemt niet weg dat er slavenschepen voeren onder Nederlandse vlag, dat ongehoorzame dorpen in Atjeh standaard werden platgebrand door het Koninklijk NEDERLANDSCH-indisch leger, dat de joden in trams van het Amsterdamse Gemeentelijk Vervoer Bedrijf met de gewone conducteurs op de bok naar het station werden gebracht, dat aan de andere kant van het traject de NS nog een extra lijntje aanlegde naar Westerbork, dat Raymond Westerling zijn martelpraktijken uitvoerde in naam der koningin. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan. Wat hebben onze generaties daarmee te maken? Het antwoord is duidelijk: dat erfgoed komt gratis mee met het Nederlandse paspoort.

Een natie en een volk vormen een lotsgemeenschap die om zo te zeggen bestaat uit alle ingeschrevenen. Deze lotsgemeenschap heeft een gezamenlijk gedeeld verleden, een heden en een toekomst. Daarom hebben naties ook allerlei rituelen om het deelhebben van de burgers aan die  lotsgemeenschap tot uitdrukking te brengen. Voor Nederlanders zijn dat bijvoorbeeld de twee minuten stilte op de vierde mei. Frivoler is dat zoveel straten oranje kleuren als het nationale elftal kampioen dreigt te worden. En er wordt op koninginnedag nog steeds uitgebreid gevlagd.

Wie toetreedt tot de Nederlandse lotsgemeenschap, krijgt de volledige geschiedenis er bij, ook de vele gebeurtenissen waar je niet zo trots op hoeft te zijn. Of je wilt of niet. Een krachtige lotsgemeenschap hoeft die niet te ontkennen. Integendeel ze erkent die juist en ontwikkelt rituelen om ervoor te zorgen dat ze in de herinnering blijven. Ook om te laten zien dat ze afstand heeft genomen van de mentaliteit die deze schaamtevolle elementen in de geschiedenis mogelijk maakten. Daarbij is het volgende van het grootste belang: wat je eigen afkomst ook is, waar je voorouders ook vandaan kwamen, je maakt deel uit van de lotsgemeenschap van de daders. Wat je tot Nederlander maakt, is dat paspoort en niets anders. Als dat ondraaglijk is, wil je misschien geen deel uitmaken van de lotsgemeenschap tot de geschiedenis waarvan deze voor jouw gevoel te grote misdaden behoren.

Nu kan het zijn dat je voorouders inderdaad tot de slachtoffers behoren van de Nederlandse lotsgemeenschap. Er is geen enkele reden om dat verborgen te houden of onder de tafel te werken. Als je keti koti herdenkt of de holocaust of wat dan ook, dan herdenk je ook je voorouders, maar dat is geen reden om je buurman scheef aan te kijken omdat zijn geheel andersoortige bet-oud-overgrootvader die wellicht…enzovoorts. Het lidmaatschap van de Nederlandse lotsgemeenschap, het paspoort dat je altijd bij je draagt, overstijgt alles. Je zit met iedereen op de herdenking in hetzelfde schuitje. Ondanks hun afkomst.

Ja dat paspoort is nu en dan een zware last. En het heeft nog een slap kaftje ook. Dat is de prijs die je betaalt voor het geregistreerd lidmaatschap van de Nederlandse lotsgemeenschap.

Aanvulling: en iedereen die nu aanvechtingen krijgt om postings te sturen over dubbele paspoorten, dat is hier niet aan de orde. Je kunt naar mijn idee best lid zijn van verschillende lotsgemeenschappen tegelijk maar dat staat hier evenmin ter discussie. Dat is een ander onderwerp.