Democratie in de knel door alfa's en beta's

De democratie komt in knel door alfa’s die geen wiskunde kennen en beta’s die wiskunde verkeerd toepassen. Veel wiskundigen hebben de neiging alleen naar de wiskunde te kijken en niet naar de werkelijkheid. Op deze manier raken zowel alfa’s als beta’s snel verdwaald.

Als econometrist ben ik getrained om zowel naar de werkelijkheid als de onderliggende wiskunde te kijken. Ik heb ook een gedegen studie van democratie gemaakt. Op dat vlak heb ik ook nieuwe inzichten ontwikkeld en voorstellen tot verbetering gedaan (zie onder). Wanneer ik iets uitleg dan krijg ik echter steeds op mijn kop van verdwaalde alfa’s en beta’s die het allemaal beter denken te weten. Vooral bij D66 hoef je niet aan te komen, want die koesteren hun kroonjuwelen en zijn uitgedacht.

Ieder vakgebied heeft ook zijn eigen nestgeur. Als econometrist ben ik geen geschiedkundige / politicoloog / wiskundige (vul in wat van toepassing is) en dus klopt mijn nestgeur niet en dus deugt er niets van wat ik vertel. Ook wanneer je het uitlegt zodat een kind van tien het kan begrijpen, dan nog weigeren deze nestgeur-afhankelijken om je uitleg te lezen en erover na te denken. Het is een zieke situatie en de democratie lijdt er zeer onder.

Eerder legde ik op Joop.nl uit dat D66 zich beter kan opheffen. Hans van Mierlo, meester in de rechten, dus alfa, had in 1966 bedacht dat het Amerika van J.F. Kennedy toch heel hip en democratisch was. Ook Nederland moest maar een gekozen premier en een districtenstelsel krijgen. Later voegden anderen daar het referendum aan toe, zodat hier de kroonjuwelen van D66 ontstonden. Maar Van Mierlo ging voorbij aan wetenschappelijk onderzoek dat laat zien dat die kroonjuwelen juist minder democratisch zijn.

Bij de keuze tussen Bush, Gore en Nader, snoepte Nader stemmen van Gore af, zodat Bush werd gekozen. Bij de keuze van Chirac, Jospin en LePen was links zo verdeeld dat Jospin heel weinig stemmen kreeg, zodat de tweede ronde tussen Chirac en LePen ging. Bij referenda kunnen ook zulke rampen ontstaan. Bij een districtenstelsel kunnen kleine meerderheden in slim gekozen districten hun wil opleggen aan de overgrote meerderheid.

Neem het voorbeeld tien districten met elk 100 kiezers. Kies 6 districten met 51% meerderheid Blauw. Alle anderen zijn Rood. De Blauwen vormen een minderheid van 30% maar hebben wel alle macht. Juist het Nederlandse model is heel democratisch, met een premier die door een parlement is gekozen met proportionele vertegenwoordiging. Hans van Mierlo was een charmante vent, maar een onnozele hals met een betonnen plaat voor z’n kop omdat hij weigerde naar de feiten en de wiskunde te kijken.

Maurice de Hond heeft gevoel voor cijfers maar blijft een sociaal-aardrijkskundige, dus een alfa. Het doet hem pijn te zien hoe onze democratie faalt. In zijn “Schets van het systeem van Burger Democratie” uit 2003 stelt hij voor:

De Premier wordt (altijd) tegelijk met de Kamer door de kiezers gekozen. (Er is nog maar één Kamer). De helft van de Kamerleden worden via evenredig stelsel gekozen, de andere helft via een echt districtenstelsel (“winner takes all per district”).”

Dit verschilt dus nauwelijks van D66. Tevens, heeft De Hond niet gezien dat in de USA de Democratische President en het Republikeins Parlement elkaar steeds in de weg zitten? Zo’n duaal stelsel met dubbele mandaten is roepen om ellende, en het is beter dat de USA naar het Nederlandse stelsel overgaat.

Politiek historicus, en dus alfa, Ewout Klei schrijft op Joop.nl 4 feb 2013:

Is het democratisch tekort onvermijdelijk? Ja, helaas pindakaas. De kloof tussen burger en politiek kan nooit helemaal overbrugd worden. Het ene kiesstelsel is niet beter dan het andere, elk heeft zijn eigen voor- en nadelen. Het is goed dat politici luisteren naar de kiezer, maar in ons coalitiesysteem is het onvermijdelijk dat er soms niet naar de wensen van de burger geluisterd wordt, vaak omdat dit gewoon niet mogelijk is.”

Hier worden twee zaken verward: (1) de open deur dat coalities geen partijen zijn, (2) de vraag wat een beter stelsel is. Die laatste vraag moet je wel onderzoeken. Het blijkt dat er nog veel aan het Nederlandse stelsel te verbeteren valt. Dat wordt uitgelegd in “De ontketende kiezer” 2003, zie de PDF op internet. Maar dat leest Ewout niet. Iedereen krijgt aandacht van hem, van Pim Fortuyn tot Thierry Baudet. Maar het publieksboek dat verslag doet van gedegen econometrisch onderzoek, precies dat boek, dat wordt niet gelezen.

Op de Joop.nl pagina van Ewout’s stuk heb ik gewezen op vier verbeterpunten voor onze democratie die in “De ontketende kiezer” aangedragen worden:

(1) afspiegelingskabinetten i.p.v. meerderheidsprogramma’s (2) jaarlijkse verkiezingen (om de zetelverdeling scherp te houden) (3) een Economisch Hof dat toetst op de juistheid van de gebruikte informatie (los van politieke keuzes) (4) aanwijzen van de premier via de Borda Fixed Point methode.

Ewout reageert ruiterlijk:

“Dank voor je reactie. In je boek over Hans van Mierlo in de hemel ben ik wel een keer begonnen, maar vanwege al die cijfertjes haakte ik af. Ik ben een vreselijke alfa.” (Joop.nl 4 februari 2013). Okay, dat is een didactisch probleem, vooral ook wanneer je cijfers als cijfertjes ziet alsof ze minder belangrijk zijn. Maar een alfa moet toch ook onderkennen dat er iets niet klopt. Wanneer je een analyse negeert omdat er cijfers staan, loop je dan niet het risico dat je eigen tekst in de lucht gaat hangen?

Vervolgens de beta’s. “Wiskundemeisje” Ionica Smeets, in de Volkskrant van 20 juni 2009 en ook de eigen website 22 juni, schept er plezier in om democratie belachelijk te maken. Mensen die democratie willen, zijn maar dom bezig met Bush, Gore en Nader. Alleen wiskundigen begrijpen hoe het werkelijk zit, en zij zal ons inwrijven dat alleen wiskundigen het snappen.

Ze verwijst naar wiskundige Kenneth Arrow die terecht de Nobelprijs voor de Economie kreeg voor veel werk van hoog niveau. Arrow laat ook zien dat voor groepsbesluiten geldt dat een aantal axioma’s tot een onmogelijkheid leiden. Ionica Smeets pleegt geen onderzoek van democratie, wat het is, waar het vandaan komt, hoe het werkt. Nee, als wiskundige praat ze Arrow kritiekloos na. De analyse van Arrow is echter misleidend ten aanzien van democratie. Ionica heeft dat niet door, zodat ook de lezers van de Volkskrant een misleidend beeld krijgen. Wiskundige Vincent van der Noort papegaait het op Kennislink en bij een presentatie bij de oprichting van het Platform Wiskunde Nederland. Professor Harry de Swart e.a. zet de misleiding in een boekje bij wiskundige uitgever Epsilon. Al deze wiskundigen kijken alleen naar een paar formules en vergeten hoe democratie in de praktijk werkt.

In de kern gaat het erom dat bij een stemming altijd een patstelling kan ontstaan. Een voorbeeld is wanneer het 50% tegen 50% is. Wat moet je dan besluiten? Een ander voorbeeld is wanneer er bij Bush, Gore en Nader gestemd wordt per tweetal, en er een cyclus optreedt, zoals dat Gore meer stemmen krijgt dan Bush, Bush meer dan Nader, en Nader weer meer dan Gore. Zo’n cyclus van stemuitslagen (voting) is een patstelling voor een beslissing (deciding). Een grondwet heeft regels om een patstelling te doorbreken. Bijvoorbeeld beslist de voorzitter of het lot. Na de fraude in Florida besloot het Amerikaanse Hooggerechtshof dat  Bush had gewonnen. Er is aldus een verschil tussen stemuitslagen (voting) en beslissingen (deciding).

Kenneth Arrow gebruikt eenvoudige formules waarin uitslagen ook beslissingen zijn, met uitsluiting van omstandigheden. Hij neemt een voorbeeld aan de axioma’s in de meetkunde, die ook niet van een dobbelsteen afhangen. Ja, natuurlijk, wanneer je uitsluit waarvoor democratie is bedoeld en hoe democratie werkt, dan kun je gemakkelijk concluderen dat patstellingen bestaan zodat democratisch besluiten onmogelijk wordt. Dit toont vooral de beperkingen van verkeerde wiskunde. Maar de wiskundemeisjes maken de lezers van de Volkskrant er gek mee, en voeden de anti-democratische gevoelens. Het zieke van deze wiskundigen is ook dat ze niet reageren wanneer je ze attent maakt op hun denkfout en verwijst naar de juiste formules. Het is de nestgeur, de o zo belangrijke nestgeur voor mensen die niet zelfstandig kunnen of willen denken.

Zulke verdwaalde wiskundigen hebben ook de meerderheidsregel de wereld ingebracht. Ja, het is wiskundig zo dat je met een meerderheid van 51% een stabiel criterium hebt om een patstelling te doorbreken. Maar waarom zou een parlement die regel toepassen om een coalitie te vormen ? Het parlement zou juist democratische regels moeten kiezen, bijvoorbeeld dat je minderheden niet uitsluit van deelname. Het probleem van Hans van Mierlo in 1966 was dat de Christelijke partijen geloofden in de drogreden van de meerderheid. Maar hij en D66 zijn net zo verdwaald.

Enfin. Naar de kern. Op 12 februari heeft Joop.nl een discussieavond over democratie, met Maurice de Hond, Ewout Klei en anderen. Wanneer niemand bereid is om te studeren heeft zo’n avond weinig zin. Wanneer alfa’s en beta’s vast blijven houden aan hun nestgeur-verslaving is de beste uitkomst van zo’n avond totale chaos, en de slechtste uitkomst dat er weer D66-achtige schijnoplossingen worden omarmd die de democratie verder om zeep helpen. De wereld is een gekkenhuis en de gekken hebben de macht overgenomen. Het enige dat ons kan redden is goede econometrie en een maatschappelijk diep respect voor de wetenschap.

Op de avond dat het kabinet Rutte II 100 dagen aan de macht is, debatteren we over de vraag hoe dit kabinet bevalt. Is dit een goede coalitie na jaren van polarisatie? Of een recept voor maatschappelijke onvrede? We gaan in gesprek met opiniepeiler Maurice de Hond, fervent pleitbezorger van meer democratie. Lees hierover zijn opiniestuk. En verder politiek filosoof Gerard Drosterij, politiek historicus Ewout Klei en Josien Pieterse (directeur Netwerk Democratie). Meer informatie? Kijk hier.