Die kroningseed kun je best afleggen

Marianne Thieme weigert om Willem Alexander bij zijn inhuldiging trouw te zweren. Zij voert daarvoor een staatsrechtelijk argument aan. De eed in kwestie zou op gespannen voet staan met haar vrijheid van handelen als gekozen volksvertegenwoordiger. Bij haar aantreden als kamerlid heeft zij juist bezworen dat zij zich door niets of niemand zou laten beïnvloeden. Zij vindt daarbij belangrijke juristen als dr. Erik Jurgens aan haar zijde. Er valt dus best wat te zeggen voor Thieme’s standpunt.

De formulering luidt als volgt: “Wij zweren (beloven) dat wij Uw onschendbaarheid en de rechten van Uw Koningschap zullen handhaven.” Het gaat om die onschendbaarheid. Dat beginsel is destijds door Johan Rudolf Thorbecke met verve verdedigd. Het kreeg dan ook een centrale plaats in zijn grondwet die nog steeds het stevig geraamte is van de huidige constitutie. Sinds 1848 is de koning onschendbaar. Hij draagt geen verantwoordelijkheid voor het beleid of de gevolgen daarvan. Die berust geheel bij de ministers.

Het heeft een paar decennia geduurd voor die onschendbaarheid geheel en al was uitgekristalliseerd. Ze bleek heel ver te gaan. De kamers spraken de ministers niet alleen aan op hun eigen beleid maar ook op alles wat de koning in zijn dagelijkse leven zei en deed. Als hij naar het oordeel van politici of (een deel van) de publieke opinie over de schreef ging, werd niet hem maar de bewindslieden vervelende vragen gesteld. Alsof hij een onmondig kind was.

Met de eed tijdens de inhuldiging peperen de kamerleden de soeverein dit gegeven nog eens stevig in. Zij zullen zijn onschendbaarheid handhaven. Dat wil zeggen: majesteit, weet dat U de rest van Uw leven op eieren moet lopen. Onthoud dat elk woord uit Uw mond tot ophef en tumult kan leiden omdat wij niet U maar Uw ministers erop aan zullen spreken. Dat geldt ook voor de keuze van Uw vrienden of – zoals U gemerkt hebt – Uw activiteiten op de onroerend goed markt. U zult glimlachen, U zult linten doorknippen, U zult meehuilen als ons volk door een tragedie wordt getroffen, maar U zult geen mededelingen van betekenis doen, tenzij ze door Uw ministers van te voren zijn geaccordeeerd. Alleen algemeenheden zijn geoorloofd. Onthoud dat.

O ja, en we handhaven Uw rechten. U mag Uw ministers aansporen en op ideeën brengen. Dat is iets anders dan opdrachten geven. Ook hier komt de onschendbaarheid om de hoek kijken. De communicatie tussen U en Uw ministers is vertrouwelijk. Dat noemen wij het geheim van Soestdijk. Als U aanspoort, zal dat nooit naar buiten komen. Maak U dus geen illusies, maar probeer zoveel mogelijk van Uw positie te genieten. U krijgt tenslotte applaus zonder dat daar enige verdienste tegenover hoeft te staan behalve een zekere mate van minzaamheid. Als U meer ambieert, komen er problemen van. U hebt dat al ervaren, toen U vertelde dat U hier graag in het uniform van de marine wilde zijn. Dat ging niet door want in dit burgerlijke land hangen we militairen geen koningsmantel om de schouders. U bent hier in Zivil omdat WIJ dat willen.

Dat hele verhaal staat tussen de regels van die korte eedsformulering. Daarom tast zij de positie van de volksvertegenwoordiging niet aan. Integendeel. Ze bindt de koning aan alle kanten en de kamerleden juist niet.

Ik kan me zomaar voorstellen dat Amalia straks voor die eer bedankt. En gelijk heeft ze dan. Ik heb groot respect voor Willem Alexander omdat hij zich uit plichtsbetrachting laat opsluiten. Ook gouden tralies vormen een gevangenis.