Dik worden van je omgeving

Laten we dan maar beginnen. Op 1 januari maak je je lijstje met goede voornemens, maar je moet nog wel even de overgebleven oliebollen wegwerken, en op 2 januari begin je echt.

Bovenaan die lijstjes staat meestal 5 kilo eraf of tien kilo eraf. Dat is natuurlijk een vage belofte aan jezelf. Iets beter uitgewerkt gaat zo’n lijstje er zo uit zien: meer bewegen en gezonder gaan eten. Mensen die het echter nog een stap verder hebben gebracht hebben opgeschreven: minstens drie keer per week een uur intensief sporten, waar mogelijk de trap nemen, boodschappen op de fiets doen, water drinken in plaats van frisdrank, suiker laten staan, meer verse groente en fruit op mijn bord, de informatie op verpakkingen eens goed lezen etc.

Aan een uitgewerkt lijstje kun je je wat gemakkelijker houden. Een aannemer heeft ook wat meer nodig dan een ontwerp waarin staat ‘dak boven, kelder onder’. Wie zoiets vaags als 5 kilo eraf opschrijft maakt nauwelijks kans. Je ziet het ook in onderzoeken: na 3 dagen is meer dan de helft van de dapperen zijn of haar goede voornemens al weer vergeten.

Vandaag is echter niet de dag om mensen te ontmoedigen. Daarom zal ik u stimuleren: maak specifieke lijstjes en schrijf je doelstellingen in details op. Dat maakt het gemakkelijker om zo’n gezond lifestyle-plan ook uit te voeren. En niet opschrijven dat je gojibesjes gaat eten, want dat stadium zijn we in 2015 wel voorbij. Daar moet het niet van komen.

Nu ben ik gewend om na dergelijke adviezen zo’n een stroom berichtjes te ontvangen dat het gemakkelijk raad geven is, maar dat er veel mensen zijn die gehandicapt zijn en dus niet kunnen bewegen en dat er veel mensen zijn die de genen tegen hebben en daarom aan blijven komen, wat ze ook doen. Nog een stap verder gaan de mensen die er ook nog boos bij zijn en zeggen dat je met het geven van zulke adviezen mensen die het niet lukt een schuldgevoel bezorgt. Het is als een waarschuwing voor een afgrond die je niet zou mogen plaatsen omdat de mensen die blind zijn er niets aan hebben. Kan zijn, maar dan geven we de waarschuwing ook in braille.

Dat mensen die de genen de schuld geven wel een punt hebben blijkt uit onderzoek naar het FTO-gen. Het is het gen dat aanzet tot de aanmaak van het fat mass and obesity-associated eiwit dat een rol speelt bij de energieregulatie in het lichaam. In onderzoek met ratten bleek het een rol te spelen bij het dikker worden van die beestjes, maar bij mensen is er zoiets nooit aangetoond.

Nu zijn er om te beginnen een veelheid aan genen die invloed uitoefenen op de mogelijkheid zwaarder te worden en het gaat daarom natuurlijk om een combinatie van factoren. Het nieuwe onderzoek waarbij het genetisch materiaal over generaties werd bekeken laat zien dat vaders met het zelfde FTO gen als hun zonen niet dik zouden zijn geworden waar hun zonen dat nu wel werden. Het draaipunt is 1942.

Tot 1942 liep je met een verandering in dat gen in de Verenigde Staten geen risico, maar na dat jaar liep je met het zelfde gen wel het risico op obesitas. Dat is een belangrijke ontdekking (die overigens elke deskundige die ook maar iets van de interactie tussen gen en omgeving wel vermoedde): er is een bepaalde omgeving nodig om te zorgen dat een verandering zo’n gen effect gaat krijgen.

De moderne manier van leven (de manier waarop we eten, de manier waarop we ons bewegen, de enorme stress die gepaard gaat met onze 24-uurseconomie) vormt een probleem voor mensen met een ongunstig genetisch mozaïek (dus meerdere genen zitten tegen). Dat maakt het moeilijk voor mensen met zo’n aanleg daar tegen te knokken.

Willen we echt het obesitasprobleem (en daarmee dus het probleem van diabetes, chronische aandoeningen en uiteindelijk een onbetaalbare gezondheidszorg) goed aanpakken, dan zullen we samen onze leefwereld moeten veranderen zodat een gezonde leefstijl vanzelfsprekend wordt. Het hoort geen individuele inspanning te zijn, maar een gemeenschappelijke uitdaging. En wie het toch in zijn eentje gaat doen, die wens ik uiteraard veel succes.

Het laatste boek van Ivan Wolffers is ‘Als de tijd voor altijd stil zou staan ‘

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht

cc-foto: FBellon