Doe de Amerikaanse presidentsverkiezing van 2016 opnieuw

Het is goed te begrijpen waarom niemand hardop durft te zeggen dat de Amerikaanse presidentsverkiezing van 2016 niet eerlijk verlopen is ….. en dus over gedaan moet worden. Immers, stellen we ons voor dat onomstotelijk vast komt te staan dat het proces van deze verkiezing op diverse wijzes onwettig beïnvloed is, ten gunste van de uiteindelijke overwinnaar, dan zijn in de VS de poppen aan het dansen.

Wie durft te zeggen dat de consequentie zou moeten zijn dat de presidentsverkiezing van 2016 een wettige basis ontbeert en opnieuw gehouden zou moeten worden, kan erop rekenen dat de aanhangers van de huidige president dit niet over hun kant laten gaan. Ze beschikken over meer dan genoeg wapens om …. ja, om met de opposanten van de president af te rekenen. Een burgeroorlog ligt dan binnen geweerbereik. Wie durft dat risico voor z’n rekening te nemen?

Maar, zal men zeggen, zo ver zal en hoeft het niet te komen? Een impeachment volstaat. Michael Cohen, de duvelstoejager van Trump, draait het gevang in omdat hij twee dames zwijggeld betaald heeft voor de seksuele escapes van de huidige bewoner van het Witte Huis, die van die betalingen weet heeft gehad. De campagne voor het presidentschap is daardoor beïnvloed, en dat mag niet. Punt uit.

Het is bovendien niet ondenkbaar dat het rapport van speciaal aanklager Robert S. Mueller III de Russische beïnvloeding van de verkiezing bloot gaat leggen. Nu de Democraten een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden hebben lijkt een impeachment een haalbare kaart te worden, uiteraard met alle risico’s van dien. Verder dan dat zullen Democraten zeker niet durven te gaan. Voor hen zal het overdoen van de verkiezingen geen optie zijn.

Toch wringt er ook dan iets. Als de verkiezingen frauduleus verlopen zijn – en daar gaat het meer en meer op lijken – dan is er geen andere conclusie mogelijk dan dat die over gedaan moeten worden. Dit idee mag onverwacht en onrealistisch overkomen, toch heeft het zin hier dieper over na te denken. Een mogelijk succesvolle impeachment van Donald Trump en het daarbij te laten, bevredigt niet. Immers, niet rechtsgeldige verkiezingen zijn in strijd met de geldende rechtsorde. In Oostenrijk zijn in 2016 om minder zwaar wegende redenen de presidentsverkiezingen van 24 april ongeldig verklaard: er waren mankementen geconstateerd aan stembiljetten. Begin december 2016 zijn er opnieuw verkiezingen gehouden, zonder problemen.

Gesteld dat onontkoombaar vastgesteld wordt dat de presidentsverkiezing van november 2016 niet eerlijk verlopen is, en er zouden geen nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, dan ontbeert de opvolger van Trump na diens impeachment – dat is zijn vice-president Mike Pence – een legitieme machtsbasis. Fraude bij verkiezingen valt niet weg te poetsen door de poppetjes te vervangen. Onrechtmatig blijft onrechtmatig.

Wat ik hier te berde breng is niet gering. Het valt daarom voor te stellen dat iedereen in en buiten de VS het liefst om de hete brij heen danst en het onderwerp mijdt als de pest. Begrijpelijk, want wie dit in de Verenigde Staten aan de orde zou stellen werpt de lont in het kruitvat. Het valt dan te vrezen dat rechtse krachten hun geweren uit het vet halen om democratische krachten, die zouden aandringen op nieuwe verkiezingen, af te slachten. Zoals gezegd, dat zou kunnen leiden tot een burgeroorlog.

Ziedaar de reden waarom op het onderwerp van nieuwe verkiezingen een groot taboe rust. Maar, is dat voor ons, vanuit Europees perspectief, een goede reden om het onbesproken te laten en te doen alsof er niets aan de hand is? Omdat eerlijke verkiezingen een van de kernpunten zijn van onze democratische principes becommentariëren we, terecht, de gang van zaken rond verkiezingen in veel landen.

Zo maken we ons, bijvoorbeeld, zorgen over wat er in India gebeurt: dat is een immens groot land met tot voor kort min of meer eerlijke verkiezingen. Met het aan de macht komen van de radicale Hindoepartij BJP is dit ernstig aan het verslechteren. Op zich kunnen we daar, vanuit Europa, weinig aan veranderen. Maar, voor democratische krachten in India is het van groot belang dat de buitenwereld niet voor zoete koek slikt dat hun verkiezingen gemanipuleerd worden. Daar waar dat mogelijk is – ook op diplomatiek niveau – moeten we daar ruchtbaarheid aan geven.

Als we de vergelijking doortrekken naar Europa ten opzichte van de VS, dan moeten we er op blijven hameren dat wie er ook, op grond van de 2016-verkiezing, president is, deze legitimiteit ontbeert. Nu worden we met een groot dilemma opgescheept: als we Hongarije en Polen al niet bij de democratische les kunnen houden, wat kunnen we uitrichten ten opzichte van onze (voormalige?) grote Atlantische bondgenoot?

Anderzijds kunnen we niet doen alsof het ons niet aangaat. Met de VS zitten we in een militair bondgenootschap. Bovendien, wat de VS als machtig land ook uitricht op buitenlands politiek en economisch gebied raakt ons direct. Hoewel we er geen fluit over te zeggen hebben is de president van de VS ook een ietsiepietsie onze president, of we het willen of niet. Toch is het een beetje blaffen tegen de maan als we hardop roepen dat we hem niet erkennen.

Maar, onze zorg kan wel op velerlei subtiele manieren tot uitdrukking gebracht worden, zeker ook in het diplomatieke verkeer, en in het academische debat. Er is een reden te meer om dat te doen: los van het waarschijnlijk frauduleuze verloop van de verkiezing van 2016 schort er sowieso veel aan het eerlijk verloop van vrijwel alle verkiezingen in de VS: grote groepen van de bevolking zijn er van uitgesloten, met grenzen van kiesdistricten wordt naar politieke opportuniteit geschoven dat het een lieve lust is; en de macht van het grote geld speelt een zo dominante rol bij de steun aan bepaalde kandidaten dat het weliswaar niet zo is dat verkiezingen gekocht worden, maar het lijkt er vaak wel op.

Dus, een meer kritische houding vanuit Europa over verkiezingsprocessen in de VS, en in het bijzonder de verkiezing van 2016, is dringend nodig. Het is onverteerbaar aan te zien dat de democratie in de VS in snel tempo erodeert, in het bijzonder bij verkiezingen. Erover te zwijgen, ook in het gesprek met Amerikanen, kunnen we niet over ons democratische hart laten gaan.