Duurzame vrede kan er alleen komen indien er recht wordt gedaan

In december maakte waterbedrijf Vitens bekend af te zien van samenwerking met het Israëlische waterbedrijf Mekorot, dat actief bijdraagt aan de Israëlische bezetting van de Palestijnse Westoever. Toen duidelijk werd dat de beoogde samenwerking de illegale nederzettingen ten goede zou komen, zag Vitens zich genoodzaakt daarmee te stoppen. Een schoolvoorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Pensioenfonds PGGM maakte een vergelijkbare afweging. Het trok zich begin januari terug uit vijf Israëlische banken die de nederzettingen financieren. Dat deed PGGM niet zomaar, maar pas na een langdurige dialoog met de banken, die geen enkel resultaat opleverde: de betreffende banken blijven de nederzettingen financieren. Omdat PGGM daar niet aan wil bijdragen, trok het zijn beleggingen uit de banken terug.

Vitens en PGGM zijn geen uitzondering. Allerlei Nederlandse en ook internationale bedrijven verbraken eerder relaties met nederzettingen. Multinational Unilever verplaatste een fabriek uit de nederzetting Ariel naar Israël. Ingenieursbureau RoyalHaskoning beëindigde zijn betrokkenheid bij een Israëlische waterzuiveringsinstallatie in bezet Oost-Jeruzalem.

Enkele dagen geleden sloot de Noorse regering twee Israëlische bedrijven, betrokken bij nederzettingen in Oost-Jeruzalem, uit van beleggingen door een Noors pensioenfonds. Twee dagen later plaatste de grootste Deense bank een Israëlische bank die nederzettingen financiert op haar zwarte lijst. Steeds meer bedrijven handelen naar het inzicht dat zij op geen enkele wijze mogen bijdragen aan de nederzettingen, die een ernstige schending zijn van het humanitair oorlogsrecht.

De bondgenoten van de bezetting schieten hierdoor in een kramp en zijn totaal ontketend, ook in Nederland. Vitens treft het verwijt dat het politiek zou bedrijven. Dat is een kwaadwillige omkering van de feiten. Was Vitens met Mekorot in zee gegaan, dan hadden nederzettingen daarvan geprofiteerd – dan was Vitens juist verstrikt geraakt in politiek, door bij te dragen aan illegaal beleid dat vrede blokkeert.

Aangespoord door de Israëlische autoriteiten hebben politieke bondgenoten in sommige gemeenten en provincies die aandeelhouder zijn van Vitens een ongekend offensief gelanceerd, erop gericht Vitens te dwingen op zijn besluit terug te komen. De voornaamste uitvoerders van dit offensief zijn de PVV, ChristenUnie en SGP. Maar mijn eigen CDA heeft er tot mijn ontzetting ook aan bijgedragen, onder meer in de provincies Flevoland en Overijssel, aandeelhouders van Vitens.

Beschamend is dat het CDA-Flevoland een lelijke motie heeft gesteund die stelt dat Vitens haar kennis en kunde ook zou moeten inzetten voor Israëlische nederzettingen. Hoe is het mogelijk?

Gelukkig zijn er veel weldenkende politici in het land, die zich niet voor het karretje van de bezetting laten spannen. Onder hen de fracties van VVD, CDA, PvdA, GroenLinks en de SP in de provincie Utrecht, die eergisteren geen steun verleenden aan een nieuwe poging om Vitens onder druk te zetten. De PVV, ChristenUnie en SGP stonden alleen en moesten hun anti-Vitens motie intrekken. Die zou geen meerderheid gehaald hebben.

Gevreesd moet worden dat ze het hier niet bij laten zitten. Op het obsessieve af verdedigen deze partijen de Israëlische bezetting, ook in de Tweede Kamer. Dat zij daarmee Israël juist schade berokkenen, hebben zij niet door.

Ons bestuurslid Jaap Hamburger, tevens voorzitter van stichting Een Ander Joods Geluid, bracht het treffend onder woorden in zijn inspirerende column “Leve het overduidelijke ontmoedigingsbeleid”. Daarin schrijft hij:

De bezetting van Palestina moet voor Israël een zo hoog mogelijke prijs hebben, ook in het belang van Israël zelf.

De bezetting raast intussen door, zelfs terwijl er vredesonderhandelingen plaatsvinden tussen Israël en de Palestijnen. Sinds de start van de onderhandelingen, zo’n zes maanden geleden, hebben Israëlische autoriteiten besluiten goedgekeurd voor de uitbreiding van nederzettingen met bijna 12.000 nieuwe woningen. Deze woningen zouden huisvesting bieden aan tienduizenden nieuwe kolonisten, bovenop de ruim 550.000 kolonisten die reeds in de door Israël bezette Palestijnse gebieden zijn gevestigd.

Een groot deel van de duizenden nieuwe woningen is ook nog eens gepland diep in Palestijns gebied. Hoe kunnen de onderhandelingen resultaat opleveren, als de wereld dit laat gebeuren?

Het mag dan ook niet verbazen dat de directe onderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen niets hebben opgeleverd. Om een doorbraak te forceren heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry aangekondigd binnenkort een raamovereenkomst te zullen presenteren, die beide partijen geacht worden te accepteren.

Kerry doet enorm zijn best om de partijen dichter bij elkaar te brengen. Maar in het politieke krachtenveld in zijn eigen land vindt hij helaas niet de ruimte die nodig is om te kunnen functioneren als een ‘honest broker’.

Net als in het verleden dreigt een situatie waarin de Amerikaanse positie in sterke mate is afgestemd op de Israëlische positie. Het is zeer waarschijnlijk dat de Palestijnse president Abbas een overeenkomst krijgt voorgeschoteld, voorgekauwd met Israël, die getoetst aan het internationale recht ernstig tekort schiet. Dat scenario baart grote zorgen.

Abbas zal onder massieve druk worden gezet om met het Amerikaanse voorstel in te stemmen. Ja, het is juist dat Kerry ook druk op de Israëlische premier Netanyahu uitoefent. Maar die is van een geheel andere orde. Abbas staat onder druk om fundamentele Palestijnse rechten op te geven. Netanyahu wordt enkel geacht om schendingen van het internationaal recht ongedaan te maken. En dan nog maar een deel van de schendingen, want het leeuwendeel van de illegale feiten (nederzettingen en meer) die Israël in bezet Palestijns gebied heeft gecreëerd, mag voortduren in de Amerikaanse visie op vrede.

Dat mag Europa niet laten gebeuren. Europa is een gemeenschap waarin het internationale recht een centrale plaats inneemt. Nu de internationale rechtsorde in het geding is, mag Europa niet langs de kant blijven staan. Het moet Amerika bijsturen en aansturen op een rechtvaardige overeenkomst. Ons land heeft daarbij een bijzondere verantwoordelijkheid, als internationale Hoofdstad van het Recht.

Duurzame vrede kan er alleen komen indien er recht wordt gedaan.