Economisch denken frustreert de groei

Wat moet een overheid doen om economische groei te stimuleren? Activiteiten met gunstig groeipotentieel de ruimte geven. Wat anders? Ze bestaan, die activiteiten, iedereen weet welke het zijn maar ze worden met de nek aangekeken, alsof het om drugshandel of straatprostitutie zou gaan.

We houden het nog even spannend, eerst over economische receptuur uit het verleden. De standaard groeiscenario’s gokken op een bekend paard. Dat consumenten zich weldra weer laten verleiden massaal nieuwe auto’s, nieuwe televisies, nieuwe kleren en verre vliegvakanties aan te schaffen. Zoals in de goede oude tijd. Maar stel dat die consumenten niet meer zo nodig hoeven. Zelfs gezonde groei van internetverkopen, de smartphone en de iPad kunnen het teruggaande tij voorlopig niet keren.

De groeivoorspellingen van het CPB schuiven elk jaar precies een jaar de toekomst in. Ook de veelgeroemde Duitse economie groeit niet, juichende verhalen ten spijt. De laatste decennia zijn economische oplevingen toch al niet wat ze geweest zijn. Groeicijfers in een fase van gunstig tij vallen stelselmatig lager uit dan tijdens de voorgaande opleving. Die lijn doortrekkend maskeert het huidige ontbreken van consumentenvertrouwen een meer fundamentele kopersstaking. Zoals bekend, bieden resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. Zou dat macro-economisch anders zijn?

Laten we door een bekend landschap eens een andere route kiezen met aangepaste naam- en richtingbordjes. Dat leidt tot nieuwe vergezichten. Als een economische sector onstuitbaar groeit, juichen economen, politici en burgers. Zo’n sector neemt de hele economie op sleeptouw, zeggen we dan. Is het niet opmerkelijk dat we die ene sector met de Chinese groeicijfers niet als zodanig herkennen? De Zorg! De groei is alleen te stuiten door de geldkraan met harde hand dicht te draaien. Economisch gezien is De Zorg een sector zoals een andere. Er gaat geld in om, hij schept banen, verschaft inkomens en levert een product. Gezondheid en welzijn namelijk, zaken die hoog scoren in prioriteitenlijstjes van de burger.

Een zelfde verhaal is te vertellen over ontwikkeling van natuurgebieden, de krijgsmacht, justitie, politie en brandweer, onderhoud van infrastructuur en leefomgeving, investeringen in duurzame energie. Met de zorg delen ze hetzelfde imagoprobleem. In het publieke debat worden de uitgaven weggezet als onkosten, terwijl het uitgaven zijn zoals alle andere. Collectieve uitgaven weliswaar, maar de burgers krijgen waar voor hun (belasting)geld: Niet alweer een nieuwe auto of een nog bredere tv, maar waarden die waardevast zijn zoals openbaar vervoer, wegen, veiligheid, cultuur, natuur, schoon water, schone lucht. In Den Haag en Brussel mochten ze willen dat nieuwe auto’s zo in trek zijn als de thuishulp of veiligheid.

Groei van collectieve uitgaven is een oplossing die als probleem wordt weggezet. Zo zijn er ook problemen die voor oplossingen doorgaan. Wat zijn we wijzer geworden van de economische groei in de jaren voorafgaand aan 2008? Duizenden miljarden euro’s en dollars die waren ‘verdiend’, bleken verdampt zodra er een kink in de kabel kwam. Spoorloos verdwenen. Als hetzelfde waar was voor de schulden die ertegenover staan, maar helaas, die moeten gewoon betaald worden. Banken, hele landen moesten worden gered en nog steeds komen er lijken uit de kast. Zo kost economische groei de burger geld. We zagen het pas toen het te laat was, verblind als we waren door het geschitter van geld dat verdiend werd als water.

De collectieve sector dempt de manische depressie van de vrije markt, en draagt bij aan vernieuwing die de private sector links laat liggen. In plaats van het uit te kleden kan de overheid bijvoorbeeld inzetten op openbaar vervoer op maat, waar juist investeringen voor nodig zijn. Mede door technologische vooruitgang kan het op den duur de auto helemaal overbodig maken. Daarmee komt op termijn bestedingsruimte en arbeidspotentieel vrij. Alweer een schijnbaar probleem met alle kenmerken van een welkome oplossing. Voor het dreigende toekomstig tekort aan werkenden bijvoorbeeld.

Maar geld voor langetermijninvesteringen wordt tegenwoordig veilig opgeborgen in een reusachtig spaarvarken met een groot slot er op, de banktegoeden van consumenten die niet consumeren. Ze hebben geen nieuwe auto nodig, ze potten hun geld op omdat ze zich zorgen maken over hun toekomst waarin de zorg verder is uitgekleed. Waarom doorgaan met een mislukkingenstrategie vermomd als succesverhaal? Terwijl groei nieuwe stijl voor het oprapen ligt. Voor de volledigheid, hogere collectieve uitgaven lenen we natuurlijk niet uit de toekomst, door het begrotingstekort te verhogen. Het is de burger die profiteert dus waarom zou hij niet betalen? Boter bij de vis, via de belastingdienst. Als hij het niet vertrouwt, moet iemand hem zijn eigen prioriteitenlijstje maar eens voorhouden. Een schone taak voor politieke partijen die wanhopig op zoek zijn naar hun stip op de horizon.