Een Bosnische Lente op komst?

Vandaag bespreken Catherine Ashton, Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de Europese Unie en de Europese ministers van buitenlandse zaken een toekomststrategie om Bosnië en Herzegovina uit de problemen te halen. Niet alleen met woorden, mag ik hopen, maar ook met daden en vooral met doortastendheid.

Immers 15 jaar na de oorlog in Bosnië en Herzegovina, bevindt het land zich in de zoveelste impasse. Na de verkiezingen van oktober 2010 is er nog geen regering gevormd. In Sarajevo spreekt men inmiddels van Belgische toestanden. Het Dayton Akkoord, na de oorlog essentieel om het bloedvergieten te stoppen, heeft wel een staat gecreëerd, maar een die  niet functioneert. De grondwet, niet door Bosniërs zelf opgesteld maar in Dayton, erkent maar drie etnische volkeren, de Bosniakken (Bosnische moslims), de Serviërs en de Kroaten met elk hun eigen vetorecht. Iedereen die niet tot de drie volkeren behoort wordt achtergesteld door deze grondwet. Door de ingewikkelde besluitvormingsstructuur kan er geen enkele belangrijke beslissing genomen worden. De nationalistische, op de eigen etniciteit gerichte retoriek tiert welig en speelt in op de angst van mensen, bij wie de oorlog nog vers in het geheugen ligt. De werkloosheid is meer dan 40% en de levensstandaard is er laag. Er is veel misdaad en corruptie. Hoewel meer dan 80% van de bevolking graag lid wil worden van de EU, wordt nieuwe wetgeving om dichter bij de EU te komen simpelweg tegengehouden. Bosnië en Herzegovina raakt in een snel tempo achter in ontwikkeling op andere West-Balkanlanden, die wèl hervormingen doorvoeren.

De EU wil en moet dat vlot trekken, in het belang van de Bosnische bevolking en de stabiliteit in de regio. De Europese ministers overwegen een eigen EU vertegenwoordiger in Bosnië Herzegovina te installeren om de eigen aanwezigheid te versterken. Dit lijkt een ferm initiatief, maar ik denk dat dit meer problemen veroorzaakt dan oplost. De huidige internationale vertegenwoordiger in het land, de OHR, heeft op dit moment formeel de touwtjes in handen, ook namens de EU.  Deze OHR mag niet opzij geschoven worden door de EU vertegenwoordiger. Met steun van de VS, is hij de enige die de belangen van de drie grote bevolkingsgroepen gelijkwaardig kan verdedigen. Dat zal een Europees vertegenwoordiger, die door 27 Europese lidstaten wordt aangestuurd, nooit kunnen doen zolang Europa er niet in slaagt in haar buitenlandbeleid met één stem te spreken. De slagvaardigheid van de EU was ook tijdens de oorlog belabberd en in tegenstelling tot de Bosnische Serviërs en Kroaten, voelen de Bosniaken zich tot nu toe weinig gesteund door Europa. Ook willen de Europese ministers sancties kunnen opleggen aan al diegenen die de vrede, veiligheid en stabiliteit van het land in gevaar brengen. Dat klinkt slagvaardig, maar namen worden niet genoemd. Het is daarom zeer onwaarschijnlijk dat de democratisch gekozen leiders in Bosnië Herzegovina ooit bestraft zullen worden door de EU. Europa moet zich duidelijker uitspreken daar waar de echte angel zit. Een 30-tal wetten, die nodig zijn voor hervormingen om bij de EU te komen, worden geblokkeerd door de Bosnisch Servische leiders.  Maar voorlopig durft de EU de schuldigen niet aan te wijzen.

Een versterkte rol van de EU zou moeten leiden tot meer Europa en minder Dayton, is de redenering. Dat vergt een EU vertegenwoordiger die één Europees standpunt kan uitdragen en niet steeds achterom moet kijken of de lidstaten nog wel achter hem staan. Dat vergt een EU, die duidelijk consequenties verbindt aan het al dan niet nakomen van verplichtingen. Sancties bij het tegenhouden van het hervormingsproces, maar ook een eerlijk perspectief op toetreding als het wel goed gaat. Er is dus een fermer optreden nodig dan het blijven pappen en nathouden van de Europese ministers nu.

Laat de EU toch beginnen met echt perspectief te bieden. Ze moet maatschappelijke organisaties ondersteunen, het ondernemerschap aanmoedigen met betaalbare leningen en economische en financiële hervormingen daadkrachtig afdwingen. De Bosnische economie moet af van de vele bestaande vormen van staatssteun. De multi-etnische samenleving moet plaats bieden aan iedereen, inclusief de minderheden, zoals Joden en Roma, die nu niet eens gezagposities mogen bekleden. De naoorlogse grondwet dient hiervoor aangepast te worden. Bosnië heeft veel potentie en de grootste is haar jeugd. Die jongeren betrekken bij de politiek is van cruciaal belang. Er zijn nu al oproepen om in Mostar, Banja Luka en Sarajevo te demonstreren, want ook deze jongeren vragen om echte oplossingen  voor hun toekomst. Laat de EU daar nou bij helpen, zodat ze kan bijdragen aan een Bosnische lente.