Een botsing tussen instinct en regels

Afgelopen vrijdag werd het tentenkamp van uitgeprocedeerde asielzoekers in Amsterdam Osdorp ontruimd. Twee maanden lang vestigden ze met hun kamp de aandacht op hun uitzichtloze situatie. Het kamp is weg, maar hun uitzichtloze situatie niet. En hoewel ik niet genoeg specifieke kennis heb om hier inhoudelijk, juridisch wat van te vinden, heb ik er wel een gevoel bij. Vooral van plaatsvervangende schaamte voor de manier waarop er gesjouwd en geleurd wordt met mensen die de regie over hun leven volledig kwijt zijn en in een volkomen uitzichtloze situatie zijn beland.

Bij het zien van de beelden probeerde ik mijzelf voor te stellen in hun positie. Het lukte niet. De tegenstelling tussen mijn leven in welvaart en dat van hen zonder perspectief is daarvoor te groot. Mijn levensstandaard is het doel waarvoor veel van deze mensen hun land verlieten. Vaak niet eens voor zichzelf, maar voor hun kinderen. En dan zijn er ook nog de vluchtelingen die getraumatiseerd en beschadigd zijn door oorlog en vervolging.

Met de ontruiming van het kamp is het probleem niet opgelost, maar verplaatst. Degenen die eerder gehoor gaven aan de oproep vrijwillig te vertrekken, zwerven weer rond op straat op zoek naar onderdak. De anderen werden opgepakt en opgesloten in een politiecel. Een paar uur later stonden ze ook weer op straat, terug in hun uitzichtloze, vicieuze cirkel. Het is wachten op het volgende tentenkamp waar de geschiedenis zich zal herhalen. Een waanzinnig groot probleem.

Het Kabinet denkt dat de oplossing ligt in het strafbaar stellen van illegaliteit. Vooral omdat dit in de landen om ons heen ook het geval is en Nederland door haar uitzonderingspositie een aanzuigende werking op vluchtelingen zou hebben. De meningen zijn verdeeld.

Maar volgens mij is er geen enkele (politieke) maatregel die deze problematiek echt kan oplossen. Vooral omdat ik denk dat het probleem veel dieper zit. De mens heeft namelijk een natuurlijke drang om daar heen te gaan waar de omstandigheden het beste zijn en daar is in onze gereguleerde samenleving geen ruimte meer voor. Een botsing dus tussen instinct en regels.

Die drang is zo oud als de mensheid zelf. Al in de prehistorie zwierven volken over de aarde op zoek naar de mooiste jachtvelden. En ook in de moderne geschiedenis zijn er voldoende voorbeelden. Bijvoorbeeld de half miljoen Nederlanders die na de Tweede Wereldoorlog vertrokken naar Australië, Amerika en Canada. Ook zij waren op zoek naar een betere toekomst en naar veiligheid (de angst voor een Derde Wereldoorlog zat er goed in).

Voor de mensen uit het tentenkamp zit dat er niet in, ze mogen hier niet blijven. Hun thuisland wordt weer als veilig bestempeld of er is vastgesteld dat er om een andere reden geen aanleiding is om hier te blijven. Toch blijft het krom: ze deden niks anders dan de Nederlanders uit het voorbeeld. Maar waar die neergezet worden als helden en stoere pioniers, worden de asielzoeker bestempeld als ongewenst en dienen ze zo snel mogelijk het land te verlaten.

En hoewel dat juridisch best uit te leggen zal zijn, zorgt dat misschien wel voor het sterkste gevoel. Een gevoel van onrechtvaardigheid.

Volg Joost-Jan Kool ook op Twitter