Een gewelddadig pakje boter

Na Willem Holleeder had Twan Huys weer een veroordeelde crimineel in zijn College Tour; Bernardo Bertolucci, op 2 februari. Alleen is de Italiaanse regisseur ooit veroordeeld voor iets dat in een beschaafde rechtsstaat niet als een misdaad geldt. Eigenlijk had hij gestraft moeten worden voor gedrag dat als een misdrijf gold in 1972, het jaar dat Last Tango in Paris in de bioscopen draaide.

Het gaat om de ‘pakje boter-scène’ uit die film, waarin het Amerikaanse personage dat door Marlon Brando wordt gespeeld, zijn Franse tegenspeelster Maria Schneider anaal verkracht. De paus en andere zedenmeesters spraken uiteraard schande van deze film, maar wij filmkijkers meenden dat we niet naar een verkrachting keken, maar een gespeelde verkrachting, door volwassen professionals. En anaal? So what? De Amerikaanse filmgoeroe Pauline Kael vond Last Tango een seminale film. Voor Europese communisten als ik was de film na Il Conformista een tegenvaller, maar vervolgens revancheerde Bertolucci zich met het schitterende Novecento.

Jaren later heeft Maria Schneider verteld dat zij zich vernederd voelde omdat Bertolucci onverwachts met deze – ‘heftige’ heet dat tegenwoordig – seksscène kwam en niet wist hoe ze moest reageren. Misschien is mijn verontwaardiging over Bertolucci’s gedrag mede veroorzaakt doordat ik sinds 1979 niets meer met deze filmer heb. De enige keer dat ik meende in de verkeerde bioscoopzaal te zitten, was bij La Luna. Toen de film begon dacht ik dat het om een sentimenteel Amerikaans familiedrama ging en maakte aanstalten op te staan. Mijn gezelschap verzekerde mij dat het echt om de nieuwe Bertolucci ging. La Luna bleek… een sentimenteel Amerikaans familiedrama.

Op de College Tour – een soort vragenuurtje voor ijdele studenten en ijdele presentator – sprak de regisseur de volgende woorden over de ‘pakje boter-scène’: “I feel guilty, but I don’t regret it.” Hij vond het nu eenmaal interessant hoe Schneider zou reageren, met authentieke woede, pijn en verdriet. Nog steeds heeft hij kennelijk niet geleerd dat je bij zulke delicate scènes een acteur niet mag manipuleren. Zeker geen beginnende actrice van twintig. Anno 1972, bij een regisseur als Bertolucci, was het ook niet toevallig een vrouw van wie een ‘echte’ verkrachting werd gesuggereerd. Bovendien schond hij de ongeschreven afspraak met zijn publiek: wat we zien is een spel van professionele volwassenen.

Wat mij betreft had een ambitieuze student Bertolucci uit zijn rolstoel geschoven en terwijl Il Bernardo daar brullend op de vloer lag, hem toegevoegd: “Uw authentieke gebrul maakt toch veel interessantere televisie dan dat zelfgenoegzame gebabbel?”