Een historische toespraak? Schei uit!

Het behang begon te verkleuren door de wierook die uit de televisie dampte nadat minister-president Mark Rutte zich tot de natie had gericht. De lofprijzingen begonnen al bij De Wereld Draait Door, zij hielden niet op voor het einde van Op1. De ene commentator na de andere kwam woorden te kort om de welsprekendheid en de diepgang van het gebodene te onderstrepen. Zij wezen op de rijke inhoud, op het feit dat de premier had beloofd alles op alles te zetten om bedrijven met geldproblemen te steunen.

De hele avond door kwam het hoofd van Rutte opnieuw in beeld. Stukjes uit de toespraak werden herhaald waarna exegese volgde door de usual suspects , die de talkshows en de actualiteitenrubrieken plegen plat te lopen. Hoe geweldig was het dat de premier begón met het lijden van het MKB waarna de KLM volgde en niet omgekeerd. De premier had het zelfs over een koffieshopje. Nou, dat beloofde wat. “Het was een historische toespraak”, riep Erik Dijkstra meermalen uit bij Op1. En deze Twent van dienst kan het weten, want hij heeft met vrucht geschiedenis gestudeerd.

Een historische toespraak? Schei toch uit. De rede van Abraham Lincoln bij de dodenherdenking op het slagveld van Gettysburg, dat was een historische toespraak. Of het blood, toil, tears and sweat-betoog waarmee Winston Churchill voor een afgeladen Lagerhuis in 1940 het ambt van premier aanvaardde.

Mark Rutte kwam vierentwintig uur te laat met een min of meer adequate lullepot waarin hij de maatregelen van de afgelopen twee dagen nogal abstract samenvatte. Op geen enkele manier greep hij terug op wat hij over dat onderwerp eerder te berde had gebracht. Hij sprak een soort voorlichterstaal dat het gebruik van een speechwriter uit de stal van de Rijksvoorlichtingsdienst verraadde: wezenloos proza waar een mens zich geen buil aan kan vallen. Wat is ons beleid? Wij luisteren naar de deskundigen. Wie zijn de deskundigen? Van Dissel en zijn mensen. En dat terwijl die dat weekend nog door een combinatie van artsen en boze burgers waren weggeblazen zodat de scholen alsnog op slot gingen.

En dan dat herhaalde “doen wat nodig is”. Hij gaat doen wat nodig is. Nou dan weten we wel wat ons te wachten staat: er gaat gebeuren wat nodig is. Wat gaat hij dan doen met de daklozen en andere rondzwervende lieden zoals de asielzoekers die nu door de IND de toegang geweigerd zien? Dat zijn – los van de maatschappelijke onmenselijkheid waarvan dit verschijnsel getuigenis aflegt – tienduizenden verspreiders van het virus met weinig mogelijkheden om regelmatig hun handen te wassen. Dinsdagochtend werd bekend gemaakt dat de overheid voor de asielzoekers noodopvang wil scheppen. Dat is maar een begin. Geluk bij een ongeluk: er staan de komende tijd genoeg hotels leeg waarin men deze asielzoekers en daklozen met voldoende tussenruimte kan huisvesten. Zo kunnen de getroffen ondernemers ook wat verdienen.

De peroratie van de speech was kenmerkend voor de algehele slapte van het betoog: ik reken op u!

De NRC schreef dat Rutte een risico had genomen met deze speech maar dat deed hij juist niet. Hij wandelde keurig binnen de paden die de afgelopen dagen zijn uitgestippeld. Hij had niets concreets te melden over de existentiële bedreigingen waarvoor veel Nederlanders zich gesteld zien, niet vanwege het coronavirus maar vanwege het bewust stilzetten van de economie. Meer dan begrip en vage beloftes kregen zij niet. De premier wist zelfs niet de datum en het uur te noemen waarop maatregelen zullen worden bekendgemaakt die moeten voorkomen dat corona Nederlanders massaal aan de bedelstaf helpt. Bij de exegese hoorden praatjes over snel toegekende bijstand voor ZZP’ers en de premier had toch zo gezegd dat ons moeilijke tijden te wachten staan. En voor de rest moeten wij het doen met de belofte dat de premier en zijn regering zullen doen “wat nodig is”.

Het kon geen kwaad wat Rutte allemaal zei op alle zenders, maar historische woorden waren het niet. En het optreden betekent zeker geen historisch keerpunt in de geschiedenis van Nederland. We hadden ook zónder gekund. Het is niet deze maandag die spreekwoordelijk zal worden als we het over een jaar of wat over de coronacrisis hebben. Breng die wijwaterkwast en dat wierookvat toch eens naar de kringloop.