Een land is geen kruidenierswinkel

Nederland staat bekend om zijn kruideniersmentaliteit. Vooral op de centjes passen is het motto en de kabinetten doen dit motto de laatste decennia meer dan eer aan. Op de centjes passen. Het moet gezegd; door deze manier van regeren is het Rutte II gelukt om de economische crisis te boven te komen, mede dankzij de internationale opleving natuurlijk, maar toch. De vergelijkingen met andere Europese landen tonen aan dat ons land zeer behoorlijk – is dit een understatement? – heeft geanticipeerd op de mondiale ontwikkeling. Er is dus op de centjes gepast, geheel ook conform de mentaliteit van onze minister-president, die nou eenmaal naast politicus vooral ook een (filiaal) manager is. Die Manager-President zal ook de komende jaren, zo laat het zich aan zien, de toko runnen en dus hoeft er ook in de nieuwe kabinetsperiode niet of nauwelijks op enige visie anders dan de economische te worden gerekend. Van het personeel in de winkel, de CDA-er, de CU-er en de D’66-er, dat ook niet vies is van het vooral de economische belangen dienende neoliberale gedachtegoed valt derhalve verder ook niet veel te verwachten. We dobberen voort.

Binnen dat neoliberale denken heeft de overheid steeds meer verantwoordelijkheden van zich weggeschoven en overgedragen aan de private sector. Dat is niet enkel een bedenkelijke, maar ook een gevaarlijke ontwikkeling. De staat is steeds minder in staat om voor haar burgers op te komen. De kredietcrisis is daar een goed voorbeeld van. Ontstaan door private malversaties van banken en andere financiële instellingen , werd de hele samenleving meegezogen, met duizenden ontslagen, evenzovele faillissementen en vele persoonlijke drama’s tot gevolg. Op zo’n moment moet er een overheid zijn die haar burgers te hulp kan schieten of liever nog, een overheid die de gereedschappen heeft om dergelijke ontwikkelingen te voorkomen. De overheden hebben echter de middelen niet meer. Alles is uit handen gegeven en het gevolg is dat, nu de crisis is bezworen de banken weer op dezelfde voet als van voor 2008 kunnen door gaan. De bonussen rijzen al weer de pan uit. Wanneer zijn de eerste berichten van nieuwe malversaties te verwachten? Sterker; wanneer stort het systeem weer in? Het lijkt een kwestie van tijd. De politiek moet zo langzamerhand eens lef tonen en om te beginnen de macht van de financiële instellingen, aan wie geleidelijk aan de regie van onze samenleving is overgedragen, gaan aanpakken. Terug in hun hok.

Hoe lang accepteert de samenleving, de burger nog dat zij moet opdraven voor de exorbitant hoge salarissen en bonussen van banken en geprivatiseerde instellingen als de energiesector, de telefonie, de hoge inkomens van managers in de gezondheidszorg en woningcoöperaties? Beseft de politiek nou werkelijk niet dat de sociale cohesie in de samenleving op het spel staat. Dat ontevredenheid over al onrechtvaardigheden op enig moment gaat leiden tot ernstige sociale onrust. Een overheid die de democratie wil beschermen moet eerst en vooral zorgen dat die democratie ten dienste staat van elke burger en niet slechts van een handjevol instellingen en figuren die zich in het neoliberale tijdperk van de afgelopen decennia bevoorrechte posities konden verwerven en het feodalisme hebben doen terugkeren.

De vraag die gesteld mag worden is of de democratie de situatie nog aan kan. Is de macht van de financiële wereld nog terug te draaien? Nationale overheden zullen dat niet kunnen. Ze zijn door eigen toedoen machteloos geworden en volkomen overgeleverd. Kan Europa het in gezamenlijkheid? Het zou voor de EU wel eens de enige kans op voortbestaan kunnen zijn, mocht het haar lukken de macht en invloed van niet-politieke instellingen terug te dringen en deze terug te geven aan de burger.