Een les in duurzaamheid voor het kabinet

Volgens Rutte moeten de scholieren die protesteren voor een beter klimaatbeleid zich realiseren dat het kabinet al heel veel doet aan het klimaat, zeker in vergelijking met andere Europese landen. Ik vroeg mij direct af hoe Rutte dit kon beweren. Wist hij niet dat Nederland er verschrikkelijk slecht voorstaat als het gaat om klimaatbeleid?

Als we Ruttes vergelijking met de andere Europese landen doortrekken dan komen we erachter dat Nederland op het gebied van duurzaamheid zo’n beetje het slechtste jongetje van de klas is. Het CBS concludeerde in 2016 bijvoorbeeld nog dat Nederland op Malta en Luxemburg na het laagst scoort op groene energie en alleen Frankrijk het over de hele marge minder doet als het gaat om duurzame energiedoelstellingen! Als je zo slecht bezig bent met het klimaat, dan wordt het inderdaad tijd om veel aan het klimaat te doen. Meer dan nu het geval is.

Met dit kabinet is het nog maar de vraag of we de klimaatdoelstellingen van Parijs gaan halen. Uit het afgelopen klimaatdebat bleek maar weer dat de coalitiepartijen weinig op hebben met duurzaamheid. Van de VVD en CDA hoeven de klimaatdoelstelling niet per se gehaald te worden. Tegelijkertijd noemt dit kabinet zich trots ‘het groenste kabinet ooit’ en zegt Rutte dat ze al veel doen aan het klimaat. Het is alsof een leerling die altijd een 1 scoort voor een toets blij is dat hij nu eens een keer 2,5 haalt. ‘Toch meer dan een verdubbeling van het cijfer’, zou je kunnen denken. Tegelijkertijd komt het niet in de buurt van een voldoende en zeker als de leerling de potentie heeft om een van de beste te zijn is het wrang. Nederland zou als een van de rijkste landen ter wereld niet blij moeten zijn met een beetje meer duurzaamheid. Het zou voorloper moeten zijn!

Waarom moet de Nederlandse overheid dit doen? Kunnen burgers niet zelf hun verantwoordelijkheid nemen? De VVD laat duurzaamheid veel liever over aan de burger en bedrijven. Wie vindt dat de overheid wat meer moet doen, wordt door de partij weggezet als radicale ‘klimaatdrammer’. Leuke retoriek van Dijkhoff, maar die klimaatdrammers hebben uiteindelijk wel een sterk punt. Persoonlijke verantwoordelijkheid nemen door te stoppen met het eten van vlees, te stoppen met vliegen en te recyclen is een waan-oplossing. Ik ben zelf een vegetariër die recyclet en nauwelijks vliegt, maar een individu die dit alles doet is statistisch gezien een druppel op een gloeiende plaat. Individuele oplossingen lossen in dit geval zo goed als niets op. Ze zorgen alleen voor minder schuldgevoel.

Er moet een collectieve oplossing komen en dit kunnen we beter begrijpen als we inzien dat het probleem van de opwarming van de aarde een collectief actieprobleem is. Dit begrip gebruiken ze in de economie om problemen aan te duiden waarbij iedereen belang heeft bij een oplossing, maar het lastig is een oplossing te bereiken door de verdeelde verantwoordelijkheid. Een voorbeeld van een collectief actieprobleem kunnen we ons voorstellen in het onderwijs: een groepsopdracht waarbij de klas moet samenwerken om het beoogde resultaat te behalen. Zodra enkele leerlingen niet meedoen, is het niet meer mogelijk het doel te halen en doet het werk van de anderen er dus ook niet toe. Dit zorgt ervoor dat niemand meer iets gaat doen als een paar het laten afweten. In het onderwijs komt dit gelukkig weinig voor: cijfers, groepsdruk en de docent behoren allemaal tot motiverende factoren voor luie leerlingen. Maar wie ziet toe op het te behalen van doelen in het klimaatbeleid?

U begrijpt al dat dit volgens mij de overheid moet zijn. Doet ze dit niet, dan zijn de vegetariërs – net als de gemotiveerde studenten in het voorbeeld – de dupe van anderen die niet meedoen. De overheid zou hier de rol van docent moeten spelen. Ze moet bedrijven en individuen motiveren om het gezamenlijke doel te behalen: de meest verschrikkelijke effecten van opwarming van de aarde tegen gaan.

De overheid zou de rol van innovatie-aanjager op zich moeten nemen. Dit doet ze nog veel te weinig. Zo bleek uit de podcastaflevering van Rutger Bregman en Jesse Frederik dat zelfs D66 – een partij die zich profileert als klimaatpartij – tegen grote investeringen in duurzame energie is als het inhoudt dat ze moet ingrijpen in de markt. Ze laat het dan liever aan de bedrijven zelf. Dit is een individuele oplossing die niet werkt. Bedrijven investeren namelijk niet in groene energie zolang het een een grote kostenpost blijft. De markt is dus op een te korte termijn gericht terwijl de investering zich op lange termijn wel terugverdient. Naast innovatie moet de overheid ook meer inzetten op internationale actie. Ook in Europees verband kan klimaatbeleid stukken ambitieuzer.

Dat de oplossingen voor het klimaatprobleem van de aarde bij de overheid gezocht moeten worden, is al lang en breed bekend onder economen en klimaatwetenschappers. Het verschilt per wetenschapper of we hierbij vooral in moeten zetten op hogere belastingen of keiharde regels. Hier kunnen we een maatschappelijk debat over voeren. Duidelijk is in ieder geval dat zowel slimmere belastingen, investeringen als regels vanuit de overheid nodig zijn als we de meest extreme klimaatverandering willen tegengaan.

De vraag of de overheid momenteel genoeg doet, zouden we links moeten laten liggen. Het antwoord daarop moet een luid nee zijn. Het is wat dit betreft ook niet zo gek en goed om te zien dat 350 wetenschappers , waaronder economen en klimaatwetenschappers, stelling nemen in het maatschappelijk debat door de scholieren die protesteren tegen het huidige tekortschietende klimaatbeleid te steunen. Meneer Rutte, als u het van de scholieren niet aan wilt nemen, wilt u het dan alstublieft wel aannemen van de mensen die er echt verstand van hebben?