Een nieuwe partij, waarom niet?

Zaterdag bezocht ik de startbrainstorm voor wat een nieuwe partij of ‘politieke beweging’ moet worden: Partij2030. Iets meer dan dertig mensen kwamen bijeen om mee te denken. Partij2030 wil van Nederland een moderne, open en dynamische samenleving maken. Dat klinkt fris. Dus was ik nieuwsgierig. Misschien bent u cynischer: ‘alweer een nieuwe partij? Wat voegt die toe en kannibaliseert-ie niet op partijen als GroenLinks en D66?’ Mijn antwoord, respectievelijk: waarom niet, dat zal blijken en maakt dat uit? In het verleden zijn er vaker partijen opgericht. Sommigen zijn (tijdelijk) succesvol, anderen gaan roemloos ten onder of fuseren tot iets nieuws. Ik heb voor Joop al eerder de omslag beschreven in onze cultuur – voor het eerst sinds 1989 staan we weer aan het begin van een ‘lente’ tijdgeest. Die lente geeft ruimte aan mensen met nieuwe idealen en een veranderingsgezinde boodschap.

Onze vastgelopen democratie kan een nieuwe impuls wel gebruiken. Bestaande partijen maken zich vooral druk over polls, machtsvragen of ander gedoe. Gepokte en gemazelde partijtijgers bezigen ferme vormtaal om hun sterk verdunde inhoud te camoufleren. Tijd voor nieuwe olie in het vastgeroeste systeem.

Er is ruimte in wat sinds kort het radicale midden wordt genoemd. Een jonge vrouw achter me vertelde waarom zij weinig heeft met de huidige politiek: het draait allemaal nog om oude zuilen. Terwijl zij is geboren na de implosie van die zuilen. Ze heeft er eenvoudigweg niets meer mee. Ze wil vooruit kunnen kijken, maar ziet door de dode bomen het bos niet meer.

Ze heeft gelijk. De meest verzuilde partijen (PvdA en CDA) hebben het moeilijk. En elke links-rechts discussie levert een onderdrukte gaap op. Verroest links roept routineus en krachteloos om solidariteit, waarbij het doorgeschoten paternalisme soms stuitend is. Het volk laat zich niet meer verheffen. Vastgelopen rechts hangt even tandeloze als versleten dogma’s aan. Juist de partijen die staan voor het vrije individu blijken in de praktijk vooral controlesystemen en inperking te propageren. 

Er is ruimte voor een partij die de individualiteit van de burger als gegeven neemt. Die ervan uit gaat dat ieder mens verantwoordelijk is voor zijn eigen leven. Die verwacht dat mensen hun eigen unieke menselijke kracht ten volle inzetten om zichzelf en de samenleving vooruit te helpen.

Voor veel jongeren zal dit klinken als een open deur. Wat mij in de visie van Partij2030 dan ook teleurstelt is de voorzichtigheid op dit fundamentele punt. Men spreekt over het hervormen van de verzorgingsstaat en het openbaar bestuur: ‘er moet meer individuele ruimte komen’ klinkt het dunnetjes. Ik haak af bij het woord hervormen. Hervormen doen we al sinds mensenheugenis. Soms heet het ombuigen, soms herstructureren. Iets nieuws komt er nooit uit voort. Hervormen betekent het bestaande fundament voor lief nemen en hooguit een paar stenen op een andere plek leggen. Het levert slechts een uitbreiding op van iets dat al op instorten staat.

Waarom niet een visie die radicaal spreekt over opnieuw opbouwen vanaf de grond? Wat zou er gebeuren wanneer we de eigen kracht van het individu als fundamenteel organiserend principe hanteren? Natuurlijk, dat levert spanning op met het begrip ‘samenleving’. Er zijn gehandicapten of achterstandskinderen bij wie de eigen kracht niet voldoende is om voor zichzelf te zorgen, laat staan dat een bijdrage aan de samenleving verwacht mag worden. Als we het eigen kracht principe als fundament neerleggen, welke nieuwe vormen van verbinding creëren we dan om Nederland ook als samenleving te laten floreren? Er zijn al revolutionaire voorbeelden van dergelijke nieuwe verbindingen. Denk bijvoorbeeld aan de eigen-kracht conferentie bij probleemgezinnen en de ‘cirkels van vertrouwen’ die in de TrendRede worden benoemd (www.trendrede.nl). Ze vormen een bom onder het grote, nog sterk verzuilde maatschappelijke middenveld. Maar ze openen ook nieuwe deuren richting een fundamenteel anders opgebouwde samenleving.

We wonen in een van de mooiste landen ter wereld, met de gelukkigste bevolking. Welke bijdrage willen we vanuit eigen kracht leveren om dat zo te houden? Die discussie zou ik boeiender vinden dan het door Partij2030 gewenste ‘belastingdruk verlagen’. Dat klinkt alweer als de eerste knieval voor ‘het kiezersvolk’.  Waarom mensen niet eens uitnodigen om fris na te denken: zouden er omstandigheden zijn waaronder u bereid bent méér belasting te betalen dan u nu doet? We hebben allemaal een unieke eigen kracht, maar zijn ook afhankelijk van elkaar en de grote wereldgebeurtenissen. We leven zelf. De taak van de overheid is ervoor te zorgen dat we dat ook samen doen. Die paradox is wat mij betreft de belangrijkste ingang voor iedere nieuwe partijvisie.

De toekomst komt in golven en we creëren ze zelf. Of Partij2030 een partij wordt of een beweging, wanneer ze een aanzet geeft voor eindelijk weer eens een frisse, optimistische, innovatieve politieke golf, dan verdienen de initiatiefnemers voorlopig nog alle lof en steun. Werken dus, aan die radicale visie!