Een volgende catastrofe bedreigt de wereld

Donderdag kibbelen de regeringsleiders van de EU-landen per videoconferentie over een gigantisch hulppakket dat bedoeld is om een volledige ineenstorting van de economie te voorkomen. Ze zullen er wel uitkomen. Aan zulk overleg gaan zoveel technische besprekingen vooraf dat door de jungle van variaties op hetzelfde thema al een uitweg heen is gehakt.

Vrijwel alle regeringsleiders voelen de hete adem van hun eigen populisten in de nek, politieke ondernemers van het genre Wilders en Baudet die om de paar weken met nieuwe zondebokken aan komen dragen en nieuwe kwakzalversmiddelen om corona te lijf te gaan. Rutte en zijn collega´s willen voorkomen dat ze dit weekend te horen krijgen hoe zij, in hun kwaliteit van harteloze elite, het nationale belang (onze oudjes, onze kinderen, onze werklozen) opgeofferd hebben aan de Europese samenzwering. Dat anderen (de noordelijke uitbuiters, de zuidelijke flierefluiters) er weer met de buit vandoor zijn gegaan.

Toch moet er absoluut een resultaat uit de videoconferentie komen. Een mislukking zou immers immense schade doen aan de stabiliteit van de Europese economieën. Eurobonds zijn een vloekwoord. Die blijven taboe. Er komt iets anders met hetzelfde effect, iets wat de lidstaten met een hoge staatsschuld niet extra belast of hooguit een heel klein beetje, symbolisch als het ware. Dit keer is het niet een Griekenlandje dat anders omvalt en met zijn 8 miljoen inwoners en zijn bescheiden BNP toen al too big to fail bleek.

Nu staan Italië (derde economie van de EU) en Spanje op instorten. Als we dat laten gebeuren, worden de trotse landen van het noorden met spaarcentjes en al reddeloos in hun val meegesleept. Hoe heette dat ook al weer? Systeemcrisis! Dat wil niemand. Het zal voor de vorm uren duren maar ze nemen een gezamenlijk besluit.

Toch is het te hopen dat de regeringsleiders de blik niet uitsluitend op de navel van Europa richten. Er komt namelijk nog een bedreiging op de Europese Unie af. Dat is de grootste hongercatastrofe van de laatste eeuwen.

De lockdown is eigenlijk een luxe. Een goed georganiseerd en welvarend land als het onze kan zich veroorloven de economie een aantal weken op slot te zetten zonder dat de voedselvoorziening instort. Bovendien valt er geld genoeg te organiseren om de burgers althans een beetje financieel boven water te houden. In het grootste deel van de wereld is dat niet het geval. Toch zijn regeringen op grote schaal tot lockdowns over gegaan maar ze zijn niet in staat om de negatieve gevolgen daarvan voor mensen met weinig inkomen op te vangen. Zij zijn hun baantje kwijt of – als ze een handeltje hebben op straat – hun inkomen.

Van anderhalve meter afstand houden kan in de overbevolkte krottenwijken van miljoenensteden als Lagos, Manilla, Rio de Janeiro, Calcutta of Dhaka geen sprake zijn. Daarvoor ontbreekt de ruimte. De sanitaire voorzieningen zijn volstrekt onvoldoende om onder deze omstandigheden aan hygiëne te doen. De miljarden op deze wereld die van de hand in de tand leven, zien naast het coronavirus ook het spook van de honger aan de deur.

De New York Times heeft in een diepgaand overzichtsartikel de verschillende bedreigingen op een rijtje gezet. Aan sommige daarvan zou je als rijke Westerling niet meteen denken. In de geïndustrialiseerde landen is de distributie van levensmiddelen in hoge mate geautomatiseerd. In arme landen is op dat gebied mensenwerk essentieel zodat door lockdowns het vervoer van levensmiddelen in het ongerede raakt. Je ziet dat op een bepaalde manier in Nederland trouwens ook: daar waar oogsten nog met de hand moeten worden binnengehaald, zitten boeren met de handen in het haar omdat de seizoensarbeiders niet meer komen.

Hongersnoden en voedselgebrek zijn nu al de oorzaak van oproer, rellen en plundering. In tegenstelling tot vroeger tijd verspreiden nu de (sociale) media het nieuws hierover sneller en wijder dan ooit. Daardoor neemt de chaos alleen maar toe, ook al zijn regeringen in ontwikkelingslanden meestal maar al te bereid om hun onderdrukkingsapparaat tegen de armen in te zetten.

De toenemende chaos zal zeker grote vluchtelingenstromen in beweging zetten. Bovendien zullen ook de internationale handelsstromen in het ongerede raken. Regeringen gaan op grote schaal bankroet. Ook dan ontstaat een systeemcrisis waar wij net zo weinig verweer tegen hebben als tegen de val van landen als Italië. Het is dus niet alleen een kwestie van fatsoen en menselijkheid maar ook van eigenbelang om deze dreigende ramp hoog op de agenda te zetten. Mad Max staat al in de coulissen te wachten.

Update Haïti is het armste land van het westelijke halfrond. Corona komt nu binnen.