Een week om de magie van het boek te onderstrepen

‘Ondertussen ergens anders’ is het thema van de 79ste editie van de Boekenweek. Volgend jaar groot feest, nu ietwat ingetogener. Het was niet te merken in de volgepakte gangen tijdens het boekenbal, maar het gaat slecht met de boekenwereld. Tenminste, er wordt zo vaak gezegd dat het niet goed gaat met het boek, dat we het geloven. Uitgeverijen fuseren en aandeelhouders fusilleren uitgeverijen. Boekenclub ECI heeft het niet gered, Polare was nog maar net begonnen en is alweer passé en elke dag worden de boeken die geen baasje hebben gevonden genadeloos versnipperd.

Lang leve het boek Het boek, de roman, het verhaal; eeuwenlang heeft deze kunstvorm de brandstapels en alle vormen van concurrentie overleefd. Het verhaal vergaat niet. Niet het boek is dood, maar Polare. Volgens het CBS zijn er het afgelopen jaar over 8275 bedrijven faillissementen uitgesproken. Een snelle rekensom leert dus dat 22 bedrijven per dag de deuren moesten sluiten. Tweeëntwintig! De boekhandelketen is één van die 8275 bedrijven. Dat er überhaupt zoveel media-aandacht aan het Polare-debacle wordt geschonken, kan maar één ding betekenen: het boek leeft.

Sinds vrijdag staat het boek een lange week in de aandacht. De grote drie concurrenten – de televisie, de radio en het internet – bieden allemaal een podium aan een groot scala aan schrijvers en hun waardevolle hersenspinsels, met als voorman één van Nederlands grootste schrijvers: Tommy Wieringa. In de Volkskrant van vorige week zaterdag beschreef hij de doodsdrift van de roman. ‘Je ziet het voor je, hoe het einde van de roman niet de brandstapel is, maar een stilletjes wegglijden uit de tijd.’ Als Wieringa het schrijft, zie je het als vanzelf voor je, maar het boek zal niet sterven. Hij zal overleven. ‘Ook zonder groot publiek’, meent Wieringa uiteindelijk ook.

Tijdnood Dat wil echter niet zeggen dat er geen groot publiek is. Er zijn verhalenverslinders zat, alleen lezen ze niet meer of nauwelijks. Het grote publiek verschuilt zich achter de televisie, achter het al dan niet aanraakbare scherm, achter het ‘druk, druk, druk’ van het leven. Ook ik. Sommige Hollywoodproducties heb ik meer dan eens bekeken, ik heb praatprogramma’s uitgezien uit gewoonte, in totaal heb ik weken verspild aan FIFA-games, ik ben blijven hangen achter de computer omdat ik in het geniep foto’s van oud-klasgenoten en hun oud-klasgenoten bekeek. In die tijd had ik heel wat kunnen lezen. U idem. U leest op dit moment dit stuk, geen boek.

Het boek geeft helaas geen bliepje als het aandacht wil. De iPad, Facebook en WhatsApp attenderen de gebruiker tenminste wanneer ‘nodig’. Zoals de pastoor in De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha de verderfelijke ridderromans verbrandde die het verstand van Don Quichot hadden aangetast, zo willen wij schrijvers en uitgevers alles met een scherm op de brandstapel smijten. Alhoewel, ook het scherm is mij lief.

Boekenweek Maar die verdomde bliepjes… Er valt bijna niet mee te concurreren. Juist daarom is de Boekenweek zo waardevol. Sommige schrijvers verafschuwen de ‘feestweek’ en de opgedrongen thema’s, maar de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek probeert juist het verscholen grote publiek te bereiken. En dat lukt ook, zij het maar een week per jaar. Het boekenbal is inmiddels verworden tot een mythisch feest waar je bij moet zijn. Een avond lang wil iedereen deel uitmaken van de elegante boekenwereld die in werkelijkheid allang is verzwolgen door een industrie waarin het pas draait om kunst na winstbejag. De Boekenweek doet iets. Vrijdag gingen er bliepjes de wereld in om de start aan te kondigen. Ik ken mensen die een boek kopen omdat het weer tijd is. Beter één boek per jaar dan geen boek. Laat het dan direct een goede roman zijn. Liefde voor het boek krijg je er niet ingeramd op scholen met een hardcover-editie van De ontdekking van de hemel, maar door te lezen waarvan je kunt houden. Of dat nu een Mullisch, een Wieringa of een Harry Potter is.

Er is voor iedereen een boek. Met het uitvinden van de boekdrukkunst zorgde Johannes Gutenberg voor een revolutie in het lezen en de knappe koppen in Silicon Valley en Japan proberen de volgende omwenteling aan te duwen. Wat de toekomst ook brengt, het boek zal niet verdwijnen, hoogstens veranderen. Het Boekenweekthema geeft precies weer waarom het boek blijft. Ondertussen ergens anders: alleen de roman kan dit teweegbrengen. Je verbeelding laten aanspreken door de verbeelding van de schrijver. Welhaast een magische connectie. Niet volgend jaar, maar elk jaar is de Boekenweek een grandioos feest, een waardevol initiatief om de magie van het boek te promoten. Ook dit jaar. Juist dit jaar.

Stefan Popa is schrijver. Zijn debuutroman Verdwenen grenzen verscheen vorige week. Volg hem op Twitter en via zijn website