Eén zwarte president maakt nog geen zomer

Een zwarte president maar toch gaat het niet beter met de zwarte bevolking in de VS, aldus Guus Valk in de NRC (27/7). Eenzelfde redenering bij de door mij zeer bewonderde H.J. A Hofland in De Groene Amsterdammer (25/7). Natuurlijk relativeren zij hun eigen uitspraken. Iedereen begrijpt dat één zwarte president niet genoeg is om decennia van achterstand en racisme te laten verdwijnen. Toch wordt de link gelegd. Op het eerste gezicht wellicht vanzelf sprekend maar bij nader inzien niet.

Al jaren klagen vrouwen erover dat zij in interviews altijd de vraag krijgen hoe ze hun baan combineren met de situatie thuis terwijl mannen die vraag niet krijgen. En wat te denken van het pijnlijke “compliment” aan hoogopgeleide allochtone talkshowgasten dat ze zo goed Nederlands spreken?

In het verlengde hiervan verwachten we kennelijk van een zwarte president extra aandacht voor zwarten. Let wel, in beide aangehaalde artikelen gaat het expliciet over zwarten (Afro-Amerikanen). Niet om de Amerikaanse onderklasse in het algemeen. Daartoe behoren immers veel meer groepen dan alleen zwarte Amerikanen.

Hofland toont zich enigszins teleurgesteld dat zwarten ondanks deze president een onderliggende klasse blijven. Maar waarom eigenlijk? Heeft Obama toegezegd dat hij zich sterk zal maken voor verheffing van de zwarte bevolking? Is dit met andere woorden een belofte die hij niet waarmaakt?

Nee. Helemaal niet. Obama heeft juist willen vermijden om te worden gezien als “president van de zwarten”. Terecht. Hij moet president zijn van alle Amerikanen en als zodanig herkenbaar. Zorgvuldig vermijdt hij zoveel mogelijk zijn ras in de strijd te gooien. De zogenaamde brother-kaart te spelen.

Hoe kan het dan dat Hofland schrijft dat we dachten dat het rassenprobleem met deze president zijn scherpe kanten in toenemende mate zou verliezen? Dit ligt alleen voor de hand als je zelf denkt in rassentermen. Niet uit racisme, mind you . Maar gewoon omdat je gewend bent om op een bepaalde manier naar de wereld te kijken.

Het omgekeerde is vrijwel ondenkbaar. Wie verwacht een opbloei van autochtone Nederlanders omdat Rutte aan de macht is? Of dat joodse Amsterdammers floreerden tijdens het burgemeesterschap van Job Cohen? Niemand die zo’n link zou leggen…

De verkiezing van een zwarte president is een grote stap voorwaarts in de ontwikkeling van de VS. Een symbool van hoop. Maar een succesverhaal staat niet garant voor structurele verandering van de hele samenleving.