Verenigde EU belangrijker dan ooit

Zij die blijven pleiten voor het opheffen van de Unie, dan wel voor een Nexit, lijken weinig oog te hebben voor hetgeen zich thans in Afrika aan het afspelen is. Ontwikkelingen die in de komende jaren een grote aanslag zullen doen op het incasseringsvermogen van de Europese landen en waarbij de vluchtelingencrisis van 2015 in de schaduw zal worden gezet. Meer dan ooit zal samenwerking tussen de Europese landen nodig zijn.

De deal met Turkije over de opvang van vluchtelingen staat, alweer, ter discussie en eigenlijk is kritiek hierop nooit weggeweest. Daar is ook alle aanleiding toe. De afspraak met Erdogan is om verschillende redenen een gedrocht. gebleken. Ofschoon ‘Europa’ er de vluchtelingencrisis enigszins mee wist te pareren, ziet datzelfde Europa zich met handen en voeten gebonden om nadrukkelijk stelling te nemen tegen de ontwikkelingen in Turkije. Daarnaast moet worden toegezien dat de opvang in Turkije verre van ideaal is en wordt min of meer geaccepteerd dat Syriërs door de Turkse autoriteiten naar hun land worden terug gestuurd. Bovendien blijft de opvang van hen die volgens de deal wel naar Europa mogen doorstromen belabberd. Al die negatieve neveneffecten van de ‘Turkse afspraak’ maken het, los nog van de mogelijke collapse van die overeenkomst, wenselijk dat ‘Europa’ snel tot een andere en meer structurele oplossing van het vluchtelingen vraagstuk komt.

Na de vlucht uit het Midden-Oosten is er geleidelijk aan ook een exodus vanuit Afrika op gang gekomen en het is niet aannemelijk dat hieraan spoedig een eind gaat komen. Sterker nog, alles wijst er op dat zich in de komende jaren steeds meer mensen uit Afrika in Europa zullen melden. Enerzijds op zoek naar voedsel, anderzijds weg van oorlogsgeweld dat helaas de komende tijd vrijwel zeker zal toenemen en bovendien ernstige vormen zal gaan aannemen. Aanleiding: de strijd om grondstoffen.

De enorme hoeveelheid aan grondstoffen in Afrika leidt er toe dat de aandacht van de grote mogendheden zich geleidelijk aan verlegt van  het Midden-Oosten naar het Afrikaanse continent. Het economisch gewin van die de grondstoffen gaat in het Midden-Oosten langzaamaan droogvallen en derhalve zal het strategisch belang afnemen. Het Afrikaanse continent is door die grondstoffen, en een daardoor te verwachten grote economische groei, bezig om het ‘belangencentrum’ van onze wereld te worden. De EU, China, Japan, de VS en India zitten allemaal achter dezelfde grondstoffen aan om hun economie draaiende te houden.

Al die belanghebbenden zijn intussen volop in touw om allerlei (eigen-)belangen op het continent veilig te stellen, China voorop, waarbij vooral de infrastructuur in verschillende Afrikaanse landen een speerpunt van de Chinezen is in het streven naar economisch overwicht in Afrika. In hoog tempo worden overal snelwegen, spoorwegen en havens door Chinese bedrijven aangelegd en die Chinese strategie heeft effect. China is inmiddels de VS voorbijgestreefd in invloed op het continent en het zal met investeringen van meer dan 55 miljard euro in diverse Afrikaanse landen in de komende paar jaar die positie alleen nog maar versterken.

Op zichzelf is het geven van economische impulsen aan Afrika niet verkeerd, integendeel. Ook al zijn de motieven om zulks te doen vooral ingegeven door eigenbelang, het kan het werelddeel een behoorlijk eind op weg helpen. Andere landen zullen echter niet toestaan dat China een dusdanige invloed in Afrika krijgt dat de grondstoffen voor andere belanghebbenden buiten bereik raken, of via China tegen hoge prijzen moeten worden verworven. Naast China zitten ook de EU, Japan, de VS en India achter deze grondstoffen aan.

Zorgelijk is in dat verband de militaire expansie van de VS in Afrika. Het militair apparaat van de VS draait er intussen op volle toeren. In 2007 werd naast de bestaande 5 grote commandocentra van het VS-leger in de wereld, een zesde commandocentrum opgericht onder de naam AFRICOM met als doel het coördineren van alle operaties en activiteiten van het VS-leger in Afrika. Sindsdien groeit de aanwezigheid van het VS-leger in Afrika zeer snel aan via allerlei kleinschalige veiligheidsoperaties, trainingsprogramma’s en oefeningen. Bovendien wordt er een heel logistiek netwerk uitgebouwd voor de aanvoer van voedsel, brandstof en militaire uitrusting, dat de kleine en grote vestingen van het VS-leger in Afrika met elkaar moet verbinden. Sommige grondstofrijke Afrikaanse landen, zoals de democratische Republiek Congo, zouden zo maar het nieuwe Irak kunnen worden. Het behoeft geen betoog dat de geweldsuitspattingen van extreme bewegingen als Al Shabaab, Boko Haram en het ‘Kony leger’ daarin een katalyserende rol kunnen spelen.

Al het voorgaande indachtig mag er oprecht zorg zijn over de toekomstige ontwikkelingen in Afrika en de gevolgen daarvan voor Europa. Gevolgen die alleen kunnen worden opgevangen als Europa zich eendrachtig weet op te stellen. Het uiteenvallen van de Unie zou, met de vooruitzichten van grote conflicten op het Afrikaans continent en de daaruit volgende stroom aan vluchtelingen, meer dan rampzalig zijn. Het zou tot ongekende chaos en instabiliteit leiden, waarbij ook voor Europa gewapende conflicten op de loer liggen.