Einde poldermodel in zicht?

Op 9 juli valt bij de leden van FNV Bondgenoten een referendumstemkaart op de mat over het pensioenakkoord dat Agnes Jongerius vorige maand afsloot met kabinet en bedrijfsleven. De grootste vakbond is terecht fel gekant tegen het principeakkoord en legt dat dan ook met een negatief advies voor aan de achterban. Volgens de FNV-top is het eigen initiatief van Bondgenoten de oorzaak dat zij het centrale bondsreferendum heeft afgelast en de beoordeling aan de individuele bonden laat. Duidelijk is echter ook dat het federatiebestuur de bui ziet hangen van een bredere afwijzing, nu de woede over dit ‘casinopensioen’ in de hele FNV de kop opsteekt.

Deze afkeuring is begrijpelijk, want wat er aan resultaat op tafel ligt, daar lusten de honden geen brood van. Zoals ik  eerder uiteengezet heb  komen alle risico’s van pensioenopbouw eenzijdig bij werknemers te liggen en wordt de pensioenhoogte afhankelijk van de grillen van de beurs. Voor werkgevers gaan de premies niet meer omhoog en hun bijstortverplichting verdwijnt. Zoals bondsnetwerk Bondgenootje het formuleert in haar oproep voor een tegenstem: ‘Als het pensioenfonds tekort komt hoeven werkgevers niet meer bij te leggen. Jij wel! Dat zal even lekker worden. De veroorzaker verdient en de slachtoffers betalen!’

Volgens Jongerius’ akkoord is stoppen op 65 jaar ‘nog steeds mogelijk’, maar dan wel op eigen kosten. De zo bejubelde ‘AOW-compensatie’ blijkt omgerekend eigenlijk ook uit de zak van de arbeider te moeten komen. Kern is dat toekomstige gepensioneerden met deze uitholling van het stelsel zowel in levensstandaard als opgebouwde rechten zwaar moeten inleveren. Bondgenotenvoorzitter Henk van der Kolk: ‘Juist de grote ondernemingen hebben deze wedstrijd gewonnen. In die directiekamers zullen de champagnekurken wel geknald hebben. Het is dus niet zo verwonderlijk dat werkgeversorganisaties zich nu zeer hard opstellen in het debat. Dit hebben ze binnen en ze zijn niet van plan het weg te geven.’

Toch werden de grote lijnen van dit polderakkoord vorig jaar al uitgezet en daar ging ook Van der Kolk destijds in mee. Steun voor zijn huidige oproep om tegen te stemmen is belangrijk, maar betekent daarom nog niet dat het alternatieve pensioenvoorstel van FNV Bondgenoten de oplossing is. Zo wordt ook in Van der Kolks voorstel de verhoging van de AOW-leeftijd geaccepteerd en het centrale pijnpunt verdoezeld – dat we hoe dan ook de rekening krijgen gepresenteerd van een crisis die we niet veroorzaakt hebben. Daarmee dreigt de discussie gereduceerd te worden tot onenigheid over cijfers en procenten, en gevangen te blijven binnen de kaders van neoliberaal Nederland – inclusief de paniekzaaierij over de ‘financiering van de vergrijzing’ en de ‘schokbestendigheid van de pensioenfondsen’.

In de achterban is het bewustzijn over wie hier aan het kortste eind trekt echter springlevend. Reacties op de site van FNV Bondgenoten spreken boekdelen: ‘Het casinoakkoord moet op de schop, dus steun ik Bondgenoten in hun strijd. Maar laten we er geen doekjes om winden: die leeftijdsverhoging krijgen we gewoon bij beide akkoorden in de zak geschoven. Eerder stoppen kan voor de gewone jongen alleen in theorie, praktisch kunnen we die paar tientjes niet missen’.

Bianca Doomen uit het distributiecentrum van Albert Heijn schrijft: ‘Waar heb ik in godsnaam voor gestreden op de Coolsingel in 2009? Ik hoor het Jongerius nu nog zeggen, “65 is en blijft 65”, dat is juist waarom we allemaal bij elkaar waren gekomen toch? En nu moeten wij, kaderleden en leden van de FNV, aan Agnes nogmaals duidelijk maken dat niet in elk beroep tot 67 gewerkt kan worden? Het spijt me Agnes, maar ik denk dat je taak erop zit bij de FNV.’

Meerdere reacties geven aan dat het nu de tijd is om tot massale actie over te gaan. ‘Laten we er weer eens met zijn allen zijn. Praatjes vullen geen gaatjes, maar doen! Staken zeg ik, laat ons horen!’ Mien Pieters zegt: ‘Henk van der Kolk, het ziet er naar uit nu dat de tocht richting Den Haag georganiseerd kan worden! Zodat die zonnekoning(inn)en met hun hoogmoedswaanzin door het gepeupel naar het schavot gebracht kunnen worden, en hun overrijkdom eerlijker verdeeld kan worden onder het uitgebuite gepeupel. Kom op!’

Het belang van dergelijke maatschappelijke druk wordt niet alleen onderstreept door het feit dat de bazen, zoals Van der Kolk zelf aangeeft, ‘niet van plan zijn weg te geven wat ze binnen hebben’. Ook in het parlement wordt de weg geplaveid voor doorvoering van de pensioenplannen, nu de PvdA bereid blijkt om Rutte aan een Kamermeerderheid te helpen. De vakbeweging heeft dus op niets anders te vertrouwen dan op eigen kracht, en haar bestuur te dwingen om een campagne uit te roepen langs de lijnen zoals die klinken vanuit de leden zelf: handen af van het pensioenstelsel, mobiliseer massaal op straat en werkvloer, en stuur de rekening van de crisis naar de miljonairs – wiens aantal in Nederland in 2010 met maar liefst 10 procent gegroeid is.

Bondsnetwerk FNV Vecht voor je Recht concludeert terecht dat zo’n ‘geloofwaardige herstart alleen met een nieuwe leiding gemaakt kan worden’: ‘Eerst moet het gedrocht van het pokerpensioen sneuvelen in het referendum van FNV Bondgenoten, en dan in de vergadering van de federatieraad van 12 september, met hopelijk als gevolg het vertrek van het federatiebestuur.’ Hoe actueel die discussie is blijkt wel uit het feit dat Abvakabo-voorzitter Edith Snoey (een van de gezichten van de poldercultuur in de FNV) deze week opstapte vanwege aanhoudende conflicten met de actiebereide ‘kloofdichters’ in de bondsraad. De boodschap aan Jongerius en de rest van het FNV-bestuur moge duidelijk zijn: neem het voortouw in de strijd die voor ons ligt – of maak plaats.