Ethiopische cyberspionage in Nederland

In 2012 werd Badessa (niet zijn echte naam) thuis gearresteerd in een dorp in het zuiden van Ethiopië en meegenomen naar een militair kamp. Daar werd hij ondervraagd over telefoontjes van zijn zus in Nederland en zijn broer in Noorwegen.

Momenteel woont hij in een vluchtelingenkamp in Kenia en draagt de lichamelijke en geestelijke littekens van zijn ervaring. Hoewel hij sinds die dag niet meer met zijn familie in het buitenland heeft gesproken, hoopt hij toch ooit bij hen te zijn. In Ethiopië zijn er talrijke andere mensen gearresteerd en mishandeld voor geen ander feit dan dat zij hebben gesproken met Ethiopiërs die in het buitenland wonen.

De onthullingen vorig jaar dat Amerika toezicht heeft gehouden op onze telefoongesprekken en e-mails, heeft wereldwijd ongeloof en woede veroorzaakt, maar in Europa zijn er maar weinig mensen die bang zijn dat dat toezicht hun eigen leven of dat van hun familie in gevaar zal brengen. Voor Ethiopiërs kan toezicht door hun regering echter leiden tot arrestaties, bedreiging, marteling en oneerlijke processen. En, zoals ons onderzoek uitwijst, zijn mensen zelfs niet veilig voor spionage door Addis Abeba als ze Ethiopië ontvluchten om in het buitenland te leven.

Uit onderzoek dat we het afgelopen anderhalf jaar hebben uitgevoerd, blijkt dat de Ethiopische regering de macht over haar Chinese telecomsysteem gebruikt om toezicht te houden op de communicatie van haar burgers en om afwijkende stemmen in Ethiopië en daarbuiten te arresteren en het zwijgen op te leggen.

Veiligheidsfunctionarissen hebben onbeperkte toegang tot de telefoondata van iedereen in het land die een telefoon bezit, en ze laten arrestanten telefoonopnames horen tijdens onwettige verhoren.

Ethiopië heeft een verschrikkelijke reputatie op het gebied van mensenrechten. Het martelen van tegenstanders is aan de orde van de dag, oppositiepartijen zijn gedecimeerd, er zijn zo goed als geen onafhankelijke organisaties, om van onafhankelijke media nog maar te zwijgen. Duizenden Ethiopiërs zijn gevlucht voor de bedreiging van hun leven en veiligheid, en velen van hen zijn in Nederland terechtgekomen.

Maar zelfs in dit veilige toevluchtsoord en elders in Europa gebruikt de Ethiopische regering uiterst geavanceerde Europese elektronische apparatuur om toezicht te houden op afwijkende meningen in de Ethiopische diaspora. Die apparatuur kan veiligheids- en inlichtingendiensten volledige toegang bieden tot bestanden, informatie en activiteiten op de computer van het doelwit. Ze kan inloggen en de webcam en microfoon van een computer waar ter wereld dan ook aanzetten waardoor ze er in feite afluisterapparatuur van maakt.

Eind 2012 is Yohannes Alemu’s vrouw gevangen genomen door Ethiopische veiligheidsfunctionarissen toen ze met hun twee kinderen op bezoek was bij familie in Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië. Yohannes is voormalig vluchteling, nu Noors burger, en aanhanger van een verboden Ethiopische politieke oppositiepartij. De veiligheidsfunctionarissen hebben de vrouw van Yohannes Alemu ondervraagd over zijn politieke connecties en hebben hem e-mails gestuurd en opgebeld in Noorwegen om meer informatie te eisen over zijn collega’s bij de oppositiepartij. Hij weigerde, en na twintig dagen werd zijn vrouw uiteindelijk vrijgelaten en keerde ze terug naar Noorwegen.

Yohannes Alemu dacht dat dat het einde van het voorval was. Hij had het mis.

Zonder dat hij het wist, bevatte één van de e-mails die hij had ontvangen een bijlage die was besmet met Duitse spyware genaamd Finfisher. Toen zijn computer eenmaal besmet was met die spyware, hadden de Ethiopische veiligheidsdiensten onbeperkte toegang. Nadat hij onwetend de e-mails naar anderen had doorgestuurd, gaf de spyware Ethiopische veiligheidsdiensten ook potentieel onbeperkte toegang tot hun computers. Onderzoekers hebben bevestigd dat er op ten minste één van de computers van zijn contactpersonen toezicht is gehouden als gevolg van die besmette bijlage.

Terwijl de wereld met recht gechoqueerd is over de onthullingen van Edward Snowden over massaal toezicht door de Amerikaanse regering, zouden we ons er ook zorgen over moeten maken dat onderdrukkende regeringen overal ter wereld, zoals in Ethiopië, Europese technologie kopen en gebruiken om onafhankelijke geluiden, waar dan ook ter wereld, op de korrel te nemen.

Nederland kan belangrijke stappen zetten om dit misbruik te stoppen. De Nederlandse regering zou de krachten moeten bundelen om de export van zulke technologie naar regeringen met een verschrikkelijke reputatie op het gebied van mensenrechten, zoals Ethiopië, te reguleren. Tot dat gebeurt, zal Yohannes Alemu niet het laatste slachtoffer van Ethiopisch cybertoezicht zijn.

Felix Horne is Afrika onderzoeker bij Human Rights Watch en co-auteur van een nieuw rapport genaamd:  “They Know Everything We Do: Telecom and Internet Surveillance in Ethiopia”.