Feiten en fictie in de strijd tegen terrorisme

In de afgelopen dagen is veel zin en onzin gedebiteerd over veiligheid, met een sterke fixatie op body scanners als dé remedie tegen terrorisme. In het licht van deze discussie wil ik graag eens een paar feiten en ficties op een rijtje zetten.

FEIT: het Europees Parlement heeft de plaatsing van body scans niet geblokkeerd. Elke Lidstaat kan gewoon zelf besluiten om de scans te plaatsen. In het EU-voorstel was plaatsing hoe dan ook pas in 2010 voorzien. Het Europees Parlement heeft de democratische plicht elk voorstel voor Europees beleid kritisch door te lichten.

FICTIE: met body scans bereiken we 100% veiligheid. De gewone body scanners detecteren geen objecten of stoffen die in het lichaam verborgen worden.  Dat weten terroristen ook en die oefenen al lang met het verstoppen van objecten in het lichaam (maag, lichaamsholten). We moeten dus investeren in nog meer geavanceerde technologie.  Met zogeheten Puffer Machines kunnen bijvoorbeeld explosieve materialen worden gedetecteerd. In plaats van nu in grote haast scanners te plaatsen, zou de regering er beter aan doen eens goed na te denken over welk type scanners, en hoe die worden ingepast in een samenhangende, effectieve anti-terreur strategie. En al zouden we theoretisch luchthavens en vliegtuigen 100% kunnen beveiligen tegen terroristen, dan blijven er nog legio soft targets: winkelcentra, sport- en muziekevenementen, scholen, treinen en bussen, en nog veel meer.

FICTIE: privacywetten zijn een obstakel voor veiligheid. De meeste anti-terreurmaatregelen kunnen prima worden genomen onder de huidige privacywetten. En ook technologie kan veel bijdragen aan privacy bescherming. Zo heeft Schiphol besloten de scannerbeelden door de computer te laten analyseren, in plaats van door een persoon. Ook moeten er strakke regels zijn voor wie de beelden mag zien, hoe lang ze worden bewaard, etc. Gewone burgers hebben heel veel privacy en vrijheid opgegeven, maar in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht leidt dat niet automatisch tot meer veiligheid. Van veel van de genomen maatregelen is de effectiviteit op zijn zachtst gezegd onduidelijk. De grootschalige opslag van passagiersgegevens bijvoorbeeld levert helemaal geen kant-en-klare lijst van mensen met slechte bedoelingen op. Gegevens op zich leveren helemaal niks op. Alles hangt af van de verwerking ervan, zoals weer eens blijkt uit het geval van de Nigeriaanse terrorist. De passagiersgegevens worden dan ook voor heel andere doeleinden gebruikt dan terreurbestrijding.

FEIT: body scanners en overige screenings op luchthavens zijn slechts een allerlaatst veiligheidsfilter in de hele keten anti-terreur maatregelen.  Technologie kan geen slechte bedoelingen detecteren. Het vooraf verzamelen van informatie (intelligence gathering) over mogelijke terroristische activiteiten is nog belangrijker dan technische snufjes. Maar het is al jaren bekend dat intelligence gathering juist een zwakke schakel is in de keten. Bij de meest bekende aanslagen – 9/11, Madrid, Theo van Gogh en de Nigeriaanse Kerstvakantie-terrorist – was veel informatie al lang beschikbaar. Probleem is dat veiligheidsdiensten eigen koninkrijkjes zijn die weigeren of falen informatie te delen en uit te wisselen, samenwerking tussen diensten (nationaal en internationaal) is onvoldoende en de risico analyse schiet tekort. De terreurlijsten zijn een rommeltje (volgens rapporten van de VS regering zelf!). Dit alles is al jaren bekend. Technologie en het opslaan van steeds meer gegevens van onschuldige burgers gaat deze tekortkomingen niet oplossen. Integendeel: het risico bestaat dat alle inspanningen zich richten op zaken als body scanners, en dat de noodzakelijke (maar minder sexy) maatregelen ter verbetering van de informatieverzameling achterwege blijven. Voorbeeldje: ikzelf (met honderdduizenden buitengewoon onschuldige en ongevaarlijke mensen) stond op een lijst voor extra screening, maar de Nigeriaan niet. D66 heeft al vaak haar zorg uitgesproken over deze verspilling van kostbare capaciteit.

FICTIE: Zoete Lieve Gerritje gaat het betalen De laatste jaren worden steeds vaker bedrijven (luchthavens, luchtvaartmaatschappijen, telecom bedrijven, banken, etc) belast met allerlei veiligheidstaken namens de overheid. Daar is steeds meer geld mee gemoeid. Het zijn publieke taken, moet dus met publiek geld worden gefinancierd. En dat zou trouwens best eens kunnen leiden tot meer terughoudendheid bij het voorstellen van almaar nieuwe maatregelen!

FEIT: de herhaalde roep van D66 om een grondige evaluatie van anti-terreur maatregelen is urgent!

En dat gaat de regering hopelijk ook doen: http://www.nctb.nl/Actueel/persberichten/2009/persbericht_090710.aspx

Bekijk hier het debat dat Sophie in ’t Veld over dit onderwerp voerde bij Pauw & Witteman met Benno Baksteen en Alberto Stegeman.