Formatie zonder koningin: langere formatie, meer impasses

De koningin en straks de koning worden opzijgeschoven bij de vorming van het volgende kabinet. Een meerderheid van de parlementariërs vindt dat de Tweede Kamer mans genoeg is om zélf formateurs en informateurs te benoemen. Daarmee verdwijnt het geheim van Soestdijk.

De koningin, meldde het Journaal, komt er alleen nog maar aan te pas als het nieuwe kabinet beëdigd moet worden. Haar taak wordt teruggebracht tot een veredeld fotomoment.

Gaan we daar plezier aan beleven? Dat is nog maar de vraag. Dankzij de inbreng van de koningin, die eerst alle fractievoorzitters ontving en op basis van hun advies een (in)formateur benoemde, bleef het formatieproces binnenskamers en onzichtbaar voor pottenkijkers van allerlei soort.

Dat is natuurlijk voor geen meter transparant. Aan de andere kant gedijen compromis en concessie alleen in de binnenkamer als niemand voor het oog van de publieke opinie een concessie hoeft te doen. En die zijn nodig om in een land van politieke minderheden als het onze een regering te vormen met voldoende steun in het parlement.

Een door de Kamer aangewezen informateur nieuwe stijl is veel politieker gekleurd dan de elder statesmen die de koningin tot nog toe na rijp beraad benoemde, en veel meer gebonden aan de meerderheid die hem met zijn taak opzadelde. Dat verzwakt de onderhandelingspositie. Als het koningshuis zich niet meer met de kabinetsformatie mag bemoeien zal daarom het vormen van een kabinet nog langer duren dan nu al het geval is.

Ook is de kans groot dat door de kamer aangewezen (in)formateurs te weinig ruimte krijgen en daardoor eerder hun opdracht teruggeven. Openheid leidt er immers toe dat partijleiders bij wijze van spreken op de televisie door de pomp moeten gaan. Daarom krijgen we meer patstellingen en vaker verkiezingen omdat er geen andere manier is om uit de impasse te komen.

Nou ja, we moeten het maar eens proberen. Kijken of het meevalt of tegen.