Frankensteinpolitiek

Enige Schadenfreude is wel toegestaan over de slow-motion car crash van de Republikeinse partij in de Verenigde Staten. Het naderende onheil van Donald Trump als Republikeins kandidaat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen lijkt niet meer af te wenden. De verwachting was lang ― ook van mij ― dat Donald Trump een korte rage zou zijn waar Amerikaanse kiezers snel op uitgekeken zouden raken. Maar Trump bleek een blijvertje en nu zit de Republikeinse partij hoogstwaarschijnlijk opgezadeld met een kandidaat die niet alleen geen kans van slagen heeft in de echte verkiezingen, maar die mogelijk ook de kansen van de Republikeinse partij voor een generatie zal verspelen.

Geen stuiver meer voor Trump De Amerikaanse Neoconservatief, John Podhoretz, deed onlangs de berekeningen in het neoconservatieve clubblad Commentary. Om de verkiezingen van de Democraten te winnen moesten de Republikeinen in 2016 hun electorale basis verbreden ten opzichte van 2008 en 2012 en nieuwe groepen kiezers aanspreken om het groeiende verschil met de Democraten goed te maken. Nog voordat de echte verkiezingen zijn begonnen heeft Trump echter de hispanics, de gehandicapten, de moslims, de vrouwen en de zwarte kiezers al in de gordijnen gejaagd en verschillende kansen aan zich voorbij laten gaan om zich te distantiëren van de Ku Klux Klan en van de publieke steunbetuiging voor zijn campagne door de voormalige Grand Wizard van de Klan, David Duke. Toonaangevende verkiezingsexperts geven inmiddels geen stuiver meer voor de kansen van Trump in de algemene verkiezingen (zie informatieve blog daarover van John Cassidy in The New Yorker). Alleen in Trump’s surrealistische fantasiewereld gaat dit nog leiden tot een klinkende overwinning in november.

Een monster van Frankenstein Een andere beroemde Neo-Con, Robert Kagan ― die van de analyse dat Amerikanen van Mars komen en Europeanen van Venus, ― legt daarvoor in een veelgelezen commentaar de schuld volledig bij het Republikeinse establishment zelf. Ze hebben jarenlang de meute opgezweept met populisme, vreemdelingenangst en verdachtmakingen. Ze hebben tegen Obama een verschroeide-aarde politiek gevoerd en niet geschroomd om de loyaliteit van de Obama administratie en de legitimiteit van het politieke proces zelf in twijfel te trekken. Met deze politiek hebben ze krachten losgemaakt in de achterban die ze niet meer kunnen beheersen. Ze hebben daarmee volgens Kagan een Monster van Frankenstein gecreëerd dat nu de Republikeinse partij aan het verscheuren is. Kagan heeft inmiddels de hoop opgegeven dat het nog goed komt met de Republikeinse voorverkiezingen en heeft aangekondigd dat hij in de presidentsverkiezingen op Hillary Clinton zal gaan stemmen. Als de Republikeinse partij niet meer gered kan worden van het platte populisme van Trump, zo is zijn redenering, dan misschien het land nog wel.

Dat Amerikaanse Neo-Cons zo uitgesproken negatief zijn over Trump is niet vreemd. Wij kennen de Neo-Cons vooral om hun buitenlandse politiek en hun wens om de Amerikaanse hypermacht te projecteren in de wereld en om van de 21 ste eeuw een tweede Amerikaanse eeuw te maken ― het beruchte Project for a New American Century. Maar er is ook een neoconservatief binnenlands project. Wat de Neoconservatieven in de binnenlandse politiek als hun taak zien is de ongewassen massa, het gepeupel, deugdzaam houden met traditionele instituties en een kader van traditionele normen en waarden. Ze verafschuwen liberalisme en multiculturalisme omdat het een wereld schept van vrijheid en keuzes die de meeste mensen niet aankunnen. De individuele vrijheid en autonomie van de zogenoemde “permissive society” leiden volgens Neo-Cons in de lagere klassen vaak tot losbandigheid en moreel verval. Het is de taak van de elite om het plebs in het gareel te houden. (Onder andere met militaire avonturen die de bevolking disciplineren en die burgers produceren met doorzettingsvermogen, moed en kracht. Het doel van de “wars of choice” van George W. Bush ― die werd bijgestaan door een aantal vooraanstaande Neo-Cons ― was onder andere om er, in de termen van Kagan, voor te zorgen dat Amerika vasthield aan de mannelijke deugden van Mars en niet verviel tot de slappe Europese levensstijl van Venus.) Nu lijkt de Republikeinse Partij echter juist het tegenovergestelde te bereiken van wat de Neo-Cons voor ogen stond: ze dreigt de samenleving over te leveren aan een irrationele meute die ze zelf heeft gecreëerd, aangevoerd door een onbetrouwbare charlatan die ze zelf op het podium heeft gehesen.

‘Platoonse leugens’ Deze kritiek van de Neo-Cons op de teloorgang van de Republikeins partij is mooi, maar ze kunnen als het gaat om het Trump-fenomeen hun handen niet volledig wassen in onschuld. De patroonheilige van de neoconservatieve beweging is de politieke filosoof Leo Strauss. (Neo-Cons worden vaak ook Straussianen genoemd.) Een van de manieren om het volk te vormen, volgens Strauss, was met ‘Platoonse leugens’, verhaaltjes waar politieke leiders zelf niet in hoefde te geloven, maar die eenvoudige zielen ertoe moesten aanzetten om een deugdzaam leven te leiden. Een politicus kan bijvoorbeeld voorwenden wedergeboren te zijn als Christen en zijn achterban voorhouden dat de traditionele ‘family values’ in ere moeten worden gehouden; of hij kan een groot extern gevaar voorwenden dat alleen bestreden kan worden als iedereen zich inzet en er gezamenlijk de schouders onder zet. Deze leugens om de bestwil van het volk, deze politiek van valse voorwendselen, heeft de laatste acht jaar steeds extremere vormen aangenomen bij de Republikeinen, en is een aanpak waarmee de financiers van de Neo-Cons — de grote bedrijven en plutocraten die jarenlang hun denktanks en politieke zendingswerk hebben gefinancierd — uiteindelijk aan de haal zijn gegaan voor een hele andere agenda. Denk aan de activiteiten van de gebroeders Koch, die de hysterie en het wantrouwen van de Tea Party tot grote hoogte hebben opgezweept om onder het mom daarvan belasting- en milieumaatregelen tegen te houden. De Neoconservatieven hebben misschien niet specifiek Trump groot gemaakt, maar ze hebben wel het instructieboekje geschreven waarmee je een dergelijk Monster van Frankenstein tot leven kan wekken. Ze staan aan de wieg van het soort manipulatie dat nu ontspoort en zich tegen hen keert.

Een totale fiasco voor de Republikeinse partij in de presidentiële verkiezingen zou een goede zaak zijn, om nog eens duidelijk voor iedereen te markeren dat dergelijke manipulatie van de kiezers en een dergelijke verschroeide-aarde politiek tot mislukken gedoemd zijn. Het proces van besluitvorming is al jaren dysfunctioneel in Washington. Dat komt vooral door de Republikeinse partij die overal dwarsligt, maar die daarvoor tot nu toe nog nooit is gestraft. Een grote politieke afgang kan daar misschien een einde aan maken.

Rutte Dat zou ook voor een aantal Europese leiders stof tot nadenken kunnen opleveren. Hoewel de politiek in Europa nog niet op een dergelijk spectaculaire manier is ontspoord, spelen ook hier een aantal politici gevaarlijk spel met de kiezers. David Cameron en George Osborne slaan al jaren Eurosceptische taal uit om Eurosceptische kiezers aan de Conservatieve partij te binden, terwijl ze het Verenigd Koninkrijk eigenlijk in de EU willen houden. Dat zou ze deze zomer in het referendum wel eens op kunnen spelen. Geveinsde Euroscepsis is ook een spel dat Rutte beheerst. Er wordt vaak gefluisterd dat Rutte in Brussel achter gesloten deuren een heel andere toon aanslaat dan in Nederland. De Amerikaanse voorverkiezingen laten zien dat dat niet zonder gevaar is.

cc foto: Clement127