Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Frankrijk heeft een wonder nodig

  •  
22-10-2018
  •  
leestijd 6 minuten
  •  
96 keer bekeken
  •  
28773300308_7674ccf168_z
Emmanuel Macron belichaamt een links dat allang rechts is en een rechts dat steeds rechtser is geworden
De slogan waarmee in 2017 de kandidaat Emmanuel Macron de Fransen voor zich hoopte te winnen – en won – was ‘en même temps’ (dwz ‘tegelijkertijd’). Hij presenteerde zich bij de presidentsverkiezingen als de belichaming van een synthese van links en rechts, hij was links en tegelijkertijd rechts. Dit klonk mooi, wijs, intelligent.
Men vergat misschien iets te snel dat in het verleden ook een andere beweging zich had laten voorstaan op het én-én van wat oorspronkelijk twee tegengestelden waren, het nationalisme en socialisme. Ik wil hier niet mee zeggen dat dergelijke syntheses per definitie het merkteken zijn van terreurregimes, wél dat hun onzinnigheid het de dragers ervan mogelijk maakt er zelf van alles in te leggen. Wat niet wegneemt dat bij dergelijke voorgewende syntheses van tegenovergestelden een totalitair principe meespeelt. En links, én rechts, kortom totaal.
Economische groei En links, én rechts, kortom einde politiek debat. Maar wat moet je met een politiek debat wanneer je ervan bent overtuigd dat economische groei het hoogste na te streven doel is, en dat deze economische groei afhankelijk is van een zo zuiver mogelijk functioneren van het onpersoonlijke marktmechanisme? Politiek debat betekent inmenging in dit mechanisme, vertraging, hinderlijke spaken in het wiel. Politiek zou zich moeten beperken tot de toepassing van de formules van de experts en de technocraten wier taak het is het marktmechanisme te smeren en van alle vuiltjes van buiten te vrijwaren.
Miljardairs Emmanuel Macron heeft nooit aan lokale politiek gedaan. Van 2014 en 2016 was hij minister van Economische zaken. Dat was onder het presidentschap van François Hollande, maar daarvoor werkte hij bij de Rothschildbank. Zijn geloof in de weldaden van de zogenaamde vrije markt heeft hij nooit onder stoelen of banken gestoken. Wat sommigen als een uitwas van het marktmechanisme zien, namelijk de verrijking van een kleine minderheid, stelt hij bovendien als een zegen voor: hoe rijker de rijken, hoe meer er ook van deze rijkdom doorsijpelt naar de rest. Trickle down. Toen Macron nog minister was, heeft hij eens gezegd: mochten alle jonge mensen ernaar streven miljardairs te worden! Om maar te zeggen dat bij hem een hartstocht voor het politieke debat ver te zoeken is.
Nu is het zo dat men al sinds enige tijd over de tweespalt links-rechts klaagde. Waar deze klacht vandaan kwam, wie het de mensen inblies? Als zo vaak met een tendens, het zat opeens ‘in de lucht’. Er moesten hervormingen worden doorgevoerd. Frankrijk dreigde achterop te raken bij de buurlanden. Maar die voortdurende wisseling van nu eens links aan de macht dan weer rechts werkte verlammend. Deze stelling werd gemeengoed. Zat de druk van Europa hierachter? Ik heb me altijd geërgerd aan de snerende, betweterige toon waarmee sommige Nederlandse opiniemakers Frankrijk wegzetten: achterlijk land dat met de arrogantie van hoogneuzige meneren vasthoudt aan starre instituties, gedragen door een loodzware ambtenarij, en dat daar de ‘gloire de la France’ in ziet. Vergeten werd dat deze ‘starheid’ ook een waarborg was voor de handhaving van een naoorlogs systeem van sociale voorzieningen in een tijd dat er in buurlanden al flink aan werd geknaagd. Hoe dan ook, geleidelijk aan begonnen steeds meer Fransen zelf aan de wenselijkheid van deze ‘starheid’ te twijfelen – een starheid die ze al gauw in verband brachten met de tweespalt rechts-links.
Mitterand Klopte dit? Het is moeilijk te zeggen, en wel om de simpele reden dat de tegenstelling links-rechts in wezen allang geen tegenstelling meer was. Sinds de liberale omslag van president Mitterand in 1983, kon links zich alleen nog maar van rechts onderscheiden door zich op allerlei cultureel-maatschappelijke zaken te storten en zich binnen dat domein te laten gelden (strijd tegen racisme, seksisme enzovoort). Binnen de sociaaleconomische context had links geen eigen stem meer. Met als gevolg dat de tweespalt links-rechts allang geen werkelijke tweespalt meer was. De Fransen kregen het gevoel alsof ze om de zoveel jaar, wanneer rechts het overnam van links, en omgekeerd, getuigen waren van niets anders dan een theaterstuk. Er werden debatten gevoerd, soms hevig, maar ze hadden iets onwezenlijks. Links was een etiket geworden dat de lading niet meer dekte. En rechts werd steeds rechtser om zich toch nog enigszins van een verrechtst links te kunnen onderscheiden.
En zo leek de kandidaat Emmanuel Macron de grote verlosser. Hij verloste de Fransen van een gevoel van onwerkelijkheid, enkel en alleen door zonder complexen de feitelijke situatie te benoemen en op zich te nemen. Links en rechts, het was allang ‘en-en’, ‘en même temps’, geworden maar het werd niet gezegd. Macron zei: ik belichaam ‘en-en’. Voor veel Fransen moet dit een waarheidsmoment zijn geweest. Het succes van Macron is hier beslist aan te danken. Weg met de stijve, arrogante meneren. Twintig jaar na datum hebben wij ook onze vlotte Tony Blair.
Rechtser rechts Macron belichaamt een links dat allang rechts is en een rechts dat steeds rechtser is geworden. En nu beginnen de Fransen, na de aanvankelijke euforie, te beseffen dat dit alles bij elkaar genomen toch wel heel erg rechts is. Want nauwelijks was hij aan de macht of president Macron kwam met een knal-maatregel waarmee voor iedereen duidelijk werd in welke richting hij het land wilde sturen: de afschaffing van een belangrijke belasting op het kapitaal (impôt de solidarité sur la fortune’), iets wat destijds zelfs president Sarkozy, openlijk rechts, niet had aangedurfd.
24175721610_d4708bdbf2_z
Schoktherapie Sindsdien onderwerpt president Macron het land aan een schoktherapie. Van alle kanten wordt geprivatiseerd, de argumenten van vakbonden en belangengroepen worden van de tafel geveegd, bezuinigingen links en rechts, sociale voorzieningen gaan op de schop. Alles in een sneltreinvaart, alsof verloren tijd moet worden ingehaald. Snel – snel, voordat een ontredderde oppositie weer is opgekrabbeld (en maar hopen, trouwens, dat het een andere zal zijn dan de Front National). Macron ziet zichzelf als de topmanager van een bedrijf. Niet voor niets noemt hij Frankrijk een ‘start-up natie’. De sfeer in het land wordt steeds grimmiger, Macron steeds impopulairder – aan zijn minachting voor grote groepen Fransen (werklozen, manifestanten, of gewoon arme mensen) geeft hij openlijk lucht – maar van wijken of toegeven wil hij niet weten. Hij heeft nog drie-en-een-half jaar te gaan.
En met dat alles blijft hij vasthouden aan zijn ‘en même temps’-politiek. Tegelijkertijd dit én dat. En het een, én het tegenovergestelde. Hiervan heeft hij onlangs de Fransen op een prachtig staaltje getrakteerd. Toen begin oktober Gérard Collomb, de minister van Binnenlandse zaken opstapte, was dit aanleiding voor een reorganisatie van het kabinet. Er gingen een paar ministers en staatssecretarissen de laan uit, een paar nieuwe werden aangesteld. Onder hen bevindt zich een zekere Emmanuelle Wargon. Ze is nu staatssecretaris op het ministerie van Ecologie (‘ministère de la transition écologique et solidaire’). Wat was ze daarvoor? Chef-lobbyist bij Danone. In deze functie heeft ze eens tijdens een televisie-uitzending het gebruik van palmolie verdedigd. Goed, binnen zeer beperkte, vastgestelde kaders. Maar toch – wat een signaal geef je af met zo’n benoeming! En dat in dezelfde maand dat het alarmerende tussentijdse rapport van de IPCC uitkwam. We weten hoe de ontbossingen op Borneo, gevolg van een uit de hand gelopen palmolie-exploitatie, bijdragen tot de klimaat-verwarming. En ex-lobbyist voor Danone én staatsecretaris ecologie, ‘en-en’, ‘en même temps’. Maar ze is vast zeer capabel, een technocraat. Wat de mensen denken? Wat doet het ertoe, als de machine maar draait.
Wonder Het gezonde verstand zegt dat tegengestelden niet te verenigen zijn. Ach wat, gezond verstand! Als het onpersoonlijk, neoliberale bestel maar optimaal functioneert. Toen eerder dit jaar de charismatische minister van Ecologie, Nicolas Hulot, er de brui aan gaf omdat zijn voorstellen tot hoognodige veranderingen niet serieus werden genomen en Macron voor hem in de plaats een hielenlikker benoemde, was het voor iedereen duidelijk: Frankrijk zal geen leidersrol spelen in de ecologische transitie (ondanks die andere slogan waarmee Macron de wereld – maar niet Frankrijk – in verrukking bracht: ‘make the planet great again’). Het klimaat zal zich wreken. Met Emmanuel Macron verliezen de Fransen drie-en-een-half jaar tijd. Of er moest een wonder gebeuren. Vooralsnog ziet het daar niet naar uit.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.