Fuck het Engels voor de klas

Teveel professoren denken dat zij internationaal bezig zijn als zij op hun katheder Engels brabbelen. Dan zijn hun colleges immers ook voor studenten uit het buitenland te volgen. Het viel in slechte aarde toen Ad Verbrugge, filosoof aan de Vrije Universiteit, zijn collega’s zaterdag in de NRC opriep om op te houden met die modieuze flauwekul en terug te keren naar hun moerstaal. Professor W.B. Drees, decaan van de letterenfaculteit in Tilburg, pardon, van de faculty of Humanities aldaar, was er als de kippen bij om te reageren. Hij had zijn oratie, zijn eerste college, dat aan universiteiten traditioneel wordt gedrukt en uitgegeven, expres in het Engels geschreven omdat zo ook de niet-Nederlanders zijn betoog konden volgen. Hij juichte het op grond daarvan toe dat het pand waarin hij werkzaam is tegenwoordig wordt aangeduid als ‘Dante Building’ en niet langer als het ‘Dante Gebouw’. Dankzij Engels kun je met de wereld communiceren. Ook Nederlandse studenten zullen later in een werkomgeving terecht komen die minimaal voor een deel Engelstalig is. Het is dus juist goed dat van de katheder Engels klinkt. Maar Verbrugge en Drees hebben allebei ongelijk.

Internationale netwerken Om te beginnen: instellingen voor onderwijs – niet alleen universiteiten, dit geldt voor elke vorm van onderwijs – die zich van het buitenland afsluiten, gaan reddeloos verloren. Zij raken in elk opzicht achterop. Daarom is het van belang dat zij actief zijn in internationale netwerken waarin kennis, ervaring en mensen worden uitgewisseld. Een essentieel onderdeel is dan wat ze in de taal van professor Drees noemen een international faculty. Je werft studenten en docenten ook in het buitenland, want de ene dienst is de ander waard en voor niks gaat de zon op. Je kunt in die internationale netwerken niet alleen profiteren. Je moet ook een eigen bijdrage leveren.

Maar je bent er nog niet als je Engels invoert als onderwijstaal. Dat maakt het onderwijs er niet minder Nederlands om. Het is immers toegesneden op Nederlandse omstandigheden en vraagstellingen die wij hier in dit land vanwege onze eigen maatschappelijke problemen relevant vinden. Dat onderwijs dient dan heropgebouwd te worden vanuit een mondiaal perspectief. Denk daarbij niet alleen aan de inhoud en de vraagstelling maar ook aan wat je bij de studenten bekend kunt veronderstellen. De algemene ontwikkeling van een Chinees ziet er heel anders uit dan die van een Amerikaan of een Nederlander.

Beperkte woordenschat Wie denkt dat hij er is door in het Engels te doceren, vergist zich dan ook deerlijk. Die heeft daarmee vooral zichzelf, want hij of zij moet proberen nuance en diepgang te bieden met een beperkte woordenschat. Nederlanders denken wel dat zij vloeiend Engels spreken maar in de praktijk valt dat enorm tegen. Ze hebben in het algemeen twee tot zesduizend woorden paraat. Hun kennis van de grammatica is beperkt. Ze zijn zich er zelden van bewust dat de regels voor interpunctie in het Engels anders zijn dan die in het Nederlands, zodat hun Engelstalige brieven op native speakers een vreemde indruk maken: wat is er bizar en verwarrend met komma’s gestrooid.

Maatgevende les

Even iets er tussendoor: het overkomt je in het leven maar een enkele keer dat iemand je in een paar woorden een maatgevende les geeft. Dat deed destijds onze uit de Verenigde Staten afkomstige vertaalster Marilyn Warman. Ik overhandigde haar een stuk van een Indonesische professor vol met fouten met de vraag of zij dit wilde corrigeren want zo maakte die man zichzelf belachelijk. Marilyn wierp een blik op de tekst en zei:

“Dat valt toch wel mee?” “Wat?”, reageerde ik, “Het barst van de fouten”.

“Dat komt, zei Marilyn, omdat hij een Indonesiër is. De fouten die een Indonesiër in het Engels maakt zie je wel, maar de fouten die een Nederlander maakt niet. Dat komt omdat je zelf Nederlands spreekt en schrijft.”

Daar kon ik het mee doen en ik geef de les van Marilyn gaarne door aan iedereen die zo verguld is met zijn of haar Engels. Of erger: er tevreden mee is omdat de Duitsers, Spanjaarden en Italianen met wie hij probeert te communiceren er nog veel minder van bakken. Althans dat denkt vanuit zijn Nederlands perspectief dat hem verhindert zijn eigen fouten te zien.

Toch is het een goed idee als Nederlandse instellingen voor onderwijs cursussen organiseren in het Engels. Dat heeft alleen zin als zij dan ook de inhoud internationaliseren en bovendien heel bewust hun studenten internationaal werven. Het zal  waarschijnlijk nodig zijn om de docenten taalondersteuning te bieden want nederengels is dan niet goed genoeg. Gelukkig zijn er heel wat universiteiten en hogescholen die zulke opleidingen bieden, speciaal voor een internationaal publiek, waarbij uiteraard ook Nederlanders mogen aanschuiven die voor zulk een benadering van hun vak voelen. Zij zijn parels aan de kroon van ons onderwijs en absoluut essentieel, wil ons land inderdaad een kennismaatschappij zijn (worden?) die internationaal een behoorlijke partij meeblaast.

Landstaal Voor al het overige onderwijs ligt het gebruik van de landstaal voor de hand. Die wordt namelijk door zowel de studenten als de docenten zo goed beheerst dat zij nauwkeurig onder woorden kunnen brengen wat zij denken. En de kennis van het Engels dan? Je Engels verbeter je door het volgen van taalcursussen en door je onder te dompelen in een omgeving van native speakers. Anders leer je alleen maar andermans fouten zowel op het gebied van de woordenschat als van de grammatica en van de uitspraak. En daar is niemand mee gediend. Iedereen die colleges in het Engels volgt in een omgeving van Nederlandstaligen draait zichzelf een rad voor ogen als hij denkt dat zijn taalbeheersing erop vooruit gaat.

Jammerlijk geschutter Dan laat ik het jammerlijk geschutter dat in Nederland doorgaat voor  overheidsbeleid ter internationale verspreiding van de Nederlandse taal en cultuur maar achterwege, de inspanningen van de steeds meer afgeknepen met deze taak belaste instellingen niet te na gesproken en zeker niet die van de zo in de steek gelaten docenten Nederlands aan universiteiten in het buitenland. De laatste grofheid is het besluit van de Nederlandse Taalunie om de handen af te trekken van het Erasmushuis in Jakarta.

Evenzeer laat ik de moderne verwaarlozing van andere belangrijke talen in het huidige Nederlandse onderwijs achterwege. Dat is een verhaal apart. Zo verdient een universiteit die bezuinigt op studierichtingen als Arabisch, Portugees, Spaans, Frans of Duits niet het predikaat internationaal, al lullen ze ‘Engels’ tot ze erbij neer vallen.

Tenslotte dit: Nederlanders laten hun beperkte kennis van het Engels onder meer zien door te pas en te onpas met ‘fuck’ aan te komen. Een lelijk woord denken we, maar niet veel ernstiger dan ‘verdomme’. U maakt zich dan ook niet zo druk om de kop boven dit artikel die wel past bij de toon van het internet. “If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen”, denkt u dan. Maar als dit een artikel in het Engels was geweest voor een Angelsaksisch publiek, dan had ik mij met die kop volstrekt gediskwalificeerd. En dat doet u ook met al dat fucken de hele tijd.