Gaat het wel slecht genoeg met links?

De toekomst ziet er somber uit voor de drie linkse partijen. In de polls staan GroenLinks en SP allebei op vrij fors verlies. De PvdA wint een zeteltje of 5, maar vergeleken bij de recordnederlaag van 29 zetels in 2017 is dat peanuts.

Bij elkaar opgeteld komen PvdA, GroenLinks en SP niet verder dan hooguit 35 zetels. Bij de verkiezingen in 2012 waren dat er nog 57. In 1998 zelfs 61. Samen met het toch ook tamelijk linkse D66 beschikte het linkse drietal destijds over de helft van het aantal Kamerzetels. Zou je nu het virtuele zetelaantal van de democraten voegen bij dat van PvdA, GroenLinks en SP dan kom je niet eens aan 50. Een enorme achteruitgang in een dikke twintig jaar!

Er moet dus, zou je zeggen, iets gebeuren. Een fusie om het elan weer terug te brengen lijkt de aangewezen oplossing. Daarover wordt ook af en toe wel gebrainstormd, maar voorlopig verandert er niks. En het is niet zo moeilijk te raden waarom niet. De linkse drie zitten, ondanks alle progressieve retoriek, inhoudelijk lang niet op één lijn.

Programmatisch mogen PvdA en GroenLinks dan met het blote oog nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn, tussen deze twee en de SP zijn de verschillen op een aantal terreinen levensgroot. Neem, om maar een heikel punt te noemen, de Europese samenwerking. Lilian Marijnissen en co willen uit de eurozone stappen. Voor PvdA en GroenLinks is dat absoluut onbespreekbaar. En zo zijn er nog wel meer ideologische struikelblokken.

Op een samengaan van de drie linkse partijen hoeven we dus voorlopig niet te rekenen. Maar waarom slaan PvdA en GroenLinks niet de handen ineen? Die twee werken weliswaar al op allerlei terreinen nauw samen, maar van een echte fusie is geen sprake. Bij de komende Kamerverkiezingen kun je nog steeds op allebei stemmen. Je kunt ook níet op ze stemmen, wat veruit de meeste kiezers zullen doen.

Toegegeven, als PvdA en GroenLinks één partij zouden vormen, komt die volgens de huidige peilingen niet verder dan circa 25 zetels. Dat aantal blijft ver onder dat van de VVD en in een enkele poll zelfs ietsje onder dat van de PVV. Maar misschien zou een gezamenlijke lijst voor wat meer werfkracht, en dus zetels, kunnen zorgen. Een fusie lijkt me in elk geval beter dan ieder afzonderlijk voortmodderen, op weg naar de afgrond. Wellicht zet zelfs een aantal SP’ers zijn reserves opzij en waagt de overstap.

Het grootste probleem schijnt te zijn dat de PvdA een heel andere politieke cultuur heeft dan GroenLinks. De PvdA is een klassieke bestuurderspartij, die al aan vele kabinetten heeft deelgenomen en drie premiers heeft geleverd. GroenLinks was op landelijk niveau nog nooit lid van een regeringscoalitie. Het bezit een nogal radicaal imago, maar het heeft tegelijkertijd iets geitenwollensokkerigs. Kunnen twee partijen met zulke afwijkende achtergronden wel samengaan?

Ja hoor, dat kan best. De PvdA is van oorsprong (1946) ook een fusiepartij, van SDAP, Vrijzinnig-Democratische Bond en Christelijk-Democratische Unie. Partijen met een heel uiteenlopend karakter. Niettemin is mij van fusieperikelen niets bekend, hoewel ik moet erkennen dat de oprichting lang geleden plaatsvond.

GroenLinks ontstond officieel in 1990, al deed het een jaar eerder al aan de Kamerverkiezingen mee. In deze partij gingen PPR, PSP, CPN en EVP samen, kennelijk ook zonder dat dat tot veel gewenningsobstakels leidde. Terwijl de gestaalde kaders van de CPN (Communistische Partij van Nederland) toch een heel andere cultuur hadden dan de christenradicalen van PPR en EVP en dan de pacifisten van PSP.

Dat de fusie vlotjes tot stand kwam had vermoedelijk dan ook meer te maken met realiteitsbesef. Van de vier partijen beschikte de PPR eind jaren tachtig nog slechts over 2 zetels en de PSP over 1. De ooit machtige CPN had er nul, net als de EVP, die er nooit meer dan 1 had bezeten.

Waarschijnlijk is dat ook de reden dat de eenwording destijds wel lukte. De vier partijtjes moesten wel. Als de krachtenbundeling achterwege was gebleven zou geen van hen nog bestaan. En dat verklaart mogelijk ook waarom een gezamenlijke lijst van PvdA en GroenLinks maar niet van de grond wil komen: het gaat blijkbaar nog niet slecht genoeg.