Gedeelde smart

Pijn heeft een functie. De meest voor de hand liggende illustratie daarvan is: leg je hand op een hete kachel, de pijn waarschuwt je dat als je hem daar laat liggen je je hand zult verbranden en vervolgens trek je je hand vliegensvlug terug. Tenminste, als je zenuwen werken. Bij beschadiging van de gevoelszenuwen (dat kan een uiteindelijk effect van diabetes zijn) trek je je hand dus niet terug met alle gevolgen van dien. Maar hoe zit dat met psychologische en sociale pijn?

Onderzoekers van de International School of Advanced Studies in Triest Italië deden er onderzoek naar en kwamen tot verrassende conclusies.

Geestelijke pijn treedt op bij dreigende sociale situaties, zoals verlies van een vriend of familielid, een heftige ruzie met een geliefde, sociale isolatie en eenzaamheid. Je voelt zelf die pijn in je ingewanden (iedereen die wel eens echt wanhopig is geweest weet onmiddellijk waar die zitten) en iemand die jou op zo’n moment ziet voelt het mee (dat noemen we empathie).

Uit het onderzoek van de Italianen zou blijken dat mensen dit in de zelfde hersengebieden voelen als lichamelijke pijn. Onze hersenen zijn dus uitgerust met mechanismen om geestelijke en sociale pijn te voelen en dat helpt ons beter in een samenleving met anderen te functioneren. Je voelt ook pijn als je een ander ziet lijden en om die pijn kwijt te raken ga je proberen die ander te helpen. Pijn lijden is op die manier een manier van communiceren die nodig is om de groep te beschermen.

Moeilijk, om zoiets te onderzoeken. Het was al eerder geprobeerd door spelletjes te doen en naar een afbeelding te kijken, maar de onderzoekers dachten dat het veel beter zou zijn als het in echte situaties zou worden onderzocht. Daarom werden de hersenen via functionele magnetische resonantie in beeld gehouden terwijl mensen in teams met elkaar speelden. Dat spel werd een beetje gemanipuleerd en soms werd iemand er een beetje bij geïsoleerd. Dat veroorzaakte sociale pijn en bij zowel degene die geïsoleerd werd als bij zijn teamgenoot was er dan hersenactiviteit te zien in de achterste insulaire hersenschors, waar ook fysieke pijn wordt waargenomen.

De uitkomsten van het onderzoek zouden de theorie over sociale pijn als manier om een gemeenschap in saamhorigheid te laten functioneren ondersteunen. Daar moet je de conclusies natuurlijk bij laten, maar ik wil er nog wel aan toevoegen dat het ook enigszins verklaart waarom paracetamol bij psychische pijn effectief is. En ook zou ik willen opmerken – zo maar omdat ik het zelf een leuke gedachte vind – dat empathie een van de belangrijkste menselijke eigenschappen is (trouwens ook van dieren) en dat een samenleving waar empathie verdwijnt of wordt onderdrukt gedoemd is kapitalen uit te geven aan psychiatrische zorg.

 

 

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezonde Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht