Geef deze man een Oscar

Een probleem met films over een groot kunstenaar, is vaak dat het kleurrijke leven van de titelfiguur zijn artistieke prestaties overschaduwt. In Mr. Turner slaagt regisseur/scenarist Mike Leigh er in om deze valkuil te omzeilen, alhoewel zijn eigenzinnige aanpak niet iedereen zal bekoren.

Mr. Turner volgt de laatste 25 jaar uit het leven van de Engelse Schilder J.M.W. Turner (1775-1851), waarin deze aanvankelijk gerespecteerde en succesvolle artiest uit de gratie viel met zijn steeds eigenzinnigere werk. Wat wij als moderne kijkers zien is hoe Turner zijn tijd ver vooruit was als voorloper van het Franse impressionisme.

In typische Mike Leigh stijl kent Mr. Turner geen gestructureerd plot met pasklare psychologie. De film is een serie vignetten uit het leven van Turner, die inzicht biedt in zijn persoonlijkheid en ontwikkeling als artiest en die tegelijkertijd het mysterie van zijn genie intact laat, zoals alle grote geniën altijd iets ongrijpbaars houden. 

We zien hoe Turner met een paar spatten verf meer kan suggereren, dan werk waar andere schilders dagen op ploeteren. Maar we zien ook zijn ijver, en vooral de onbedwingbare drang om te blijven creëren, tot op zijn sterfbed toe. En we zien Turner zich als een hork gedragen tegen het kunstminnende publiek, tegen zijn vrouw en dochters en tegen zijn dienstbode, die hem toch tot het einde trouw blijf . Tegelijkertijd heeft hij een liefdevolle band met zijn maîtresse, een provinciale vrouw die niets van schilderkunst af wist. Niets is simpel of eenduidig bij een Mike Leigh-film.

Leigh doet jaren over het voorbereiden en researchen van zijn films. Het script wordt ontwikkeld door maandenlang repeteren en improviseren met de acteurs, waar er geen onderscheid wordt gemaakt tussen hoofd- en bijzaken. Dit druist in tegen de conventionele verwachtingen van film. Dat is soms lastig om naar te kijken en vraagt om geduld. Maar wat Leigh hiermee doet, is een levensecht beeld scheppen van een voorbije periode en gemeenschap. Net als Topsy-Turvy voelt Mr. Turner als een reis terug in de tijd.

En dan is er de hoofdrol van Timothy Spall, vaste acteur van Mike Leigh maar voor de meeste kijkers bekend als Peter Pettigrew uit Harry Potter. Spall leerde schilderen voor deze film en speelt een breed scala aan emoties, maar hij vertelt het meeste over Turner met binnensmonds gegrom. Wie had gedacht dat er zo’n breed scala aan “grrrr” bestond? Spall lijkt niet te behoren tot de favorieten voor de Oscar voor Beste Acteur, maar dat zou wel moeten. Dit is de rol van zijn leven.

Bart Juttmann, bekend van de webserie Ideale Liefde, bespreekt op Joop wekelijks een film. Volg Bart ook op Twitter