Geert Wilders een fascist? Rob Riemen een fascist

Het moet een mooi moment voor ‘m zijn geweest daar op popfestival Lowlands. Rob Riemen die applaus kreeg van popliefhebbers die hun halfvolle plastic bekertje bier tussen de tanden klemden. Geen geringe prestatie. In een klein uur toonde de oprichter van het Nexus-instituut aan dat Geert Wilders een fascist is en gaf hij en passant een goede raad aan zijn publiek: denk na over wat jij belangrijk vindt en sta voor die keuze. Kortom, laat je geen oor aannaaien door die populist uit Den Haag. Zaterdag krijgt Riemen opnieuw een podium op cultuurfestival Incubate, in thuisstad Tilburg.

Ook daar zal zijn conclusie zorgen voor hard geklap en besmuikt gegniffel. Erg? Ja. Geert Wilders is geen fascist. Of we zijn allemaal fascisten. Dat schrijft Rob Riemen overigens zelf in zijn vorig jaar verschenen cahier ‘De eeuwige terugkeer van het fascisme’. Lezenswaardig boekje, maar niet bepaald goed geschreven. Riemen is er te zeer op uit om de PVV en Geert Wilders in diskrediet te brengen. Dat komt de argumentatie niet ten goede. Toch bevat zijn betoog interessante aanknopingspunten. Zeker wanneer hij de rol van de linkse elite analyseert. Overmoedig citeert hij socioloog Theodor Adorno: ‘De enige echte tegenkracht voor het fenomeen Auschwitz is persoonlijke autonomie, het vermogen tot reflectie, zelfbestemming, niet meedoen, niet je aanpassen en in plaats van een karakterloos individu, een persoonlijkheid, een onafhankelijke geest zijn.”

Adorno legt de vinger op de zere plek: wij zijn allemaal schuldig. Het fascisme – een begrip dat Riemen overigens verzuimt te definiëren – zit in het systeem waarin we leven en dus in ons allemaal. In de slaafsheid waarmee we de overheid volgen, meedoen aan de doordraaiende consumptiemaatschappij, op zoek gaan naar de kortstondige roes om de inhoudsloosheid van ons leven te vergeten, een slachtoffer zoeken voor al onze problemen. Riemen schrijft: ‘Geert Wilders en zijn beweging zijn het prototype van hedendaags fascisme. En daarmee zijn zij niets anders dan de logische politieke consequentie van een maatschappij waar wij allen voor verantwoordelijk zijn.’ Die analyse klopt niet. Ja, Wilders en de PVV zijn een logisch uitvloeisel van onze maatschappij. En ja, daar zijn wij allen voor verantwoordelijk. Maar die maatschappij is in zichzelf al totalitair van aard. Het is een maatschappij die economie boven menselijk prevaleert, een maatschappij die van subjecten objecten heeft gemaakt, een maatschappij die ons elke seconde van de dag voorhoudt dat we kunnen zijn wie we willen zijn, maar het tegendeel praktiseert. Kortom, een maatschappij die ons onze waardigheid heeft afgenomen.

Een maatschappij ook die geldbeluste bankiers beloont in plaats van bestraft. Leg dat maar eens uit aan die middelbaar-opgeleide verzorgde die elke dag keihard werkt in een door managers geleid verzorgingstehuis. Lukt je niet. En dus stemt ze op Wilders. Ressentiment? Natuurlijk niet. De problemen in de gezondheidszorg zijn groot. Net als die in het onderwijs. Met geld hebben ze niets van doen, wel met menselijkheid. Met échte keuzes maken. Hoe knullig en dom ook, Wilders benoemt die problemen. Daarmee wijst hij onverbiddelijk in de richting van de linkse elite. Ook in de richting van Riemen. In die van mij. Wij hebben niets gedaan om die totalitaire processen een halt toe te roepen. Als de laatste mens van Nietzsche steken we liever de kop in het zand. Onwetendheid is een zegen. Nu betalen we de prijs.

Wilders uitmaken voor fascist is als beweren dat de Islam een levensgevaarlijke religie is. Het bekt lekker, leidt tot hilariteit en zet de verhoudingen op scherp. Maar een aanzet om de problemen in onze maatschappij écht onder de loep te nemen? Nou, nee. Eerder het tegenovergestelde. Wie een zondebok heeft gevonden, zoekt niet verder. Riemen zou Wilders moeten zien als de boodschapper van een vreselijke boodschap die niemand wil horen. Onze maatschappij is ziek, doodziek. Het is nu de tijd om keuzes maken en los te komen van de dwingende structuren die ons verstikken. Wij allemaal. Anders blijven wij fascisten. Ook Rob Riemen.