Gelooft de overheid zelf dat de klimaatcrisis met een handjevol maatregelen te bestrijden is?

Het is een understatement om te zeggen dat de wereld momenteel hevig in beweging is. De ernst van de klimaatcrisis lijkt eindelijk door te dringen maar daarmee komt ook de angst en neerslachtigheid om de hoek kijken. Wat overheerst is het gevoel van onzekerheid. Gaat de wereld er echt binnen 50 jaar aan? Kunnen we nog iets doen om het tij te keren? Terechte twijfels die vragen om een duidelijke en inspirerende visie en sterk politiek leiderschap. Maar de regering-Rutte laat het hier behoorlijk liggen.

De overheid geeft dit jaar eindelijk toe dat het ontzien van de burger uit angst voor het verlies van stemmen geen optie meer is. Maatregelen die tot dit jaar vooral de landbouw troffen zoals het verminderen van uitstoot van stikstof komen nu ook bij de burger terecht, voor wie alle regelgeving uit de lucht lijkt te komen vallen. De overheid is er nou niet bepaald mee bezig geweest ons de afgelopen jaren voor te bereiden op wat komen zou. Sterker nog, sommige partijen moesten zelf nog overtuigd worden van de omvang en ernst van het probleem.

Radicale verandering De meeste mensen hebben het gevoel dat ze van alles moeten en niets meer mogen. Geen dieren eten, niet vliegen, andere of geen auto, huis verduurzamen en een ander beroep kiezen. Maar mensen simpelweg iets opdragen gaat niet zorgen voor positieve verandering van mentaliteit en gedrag. Daar is een visie voor nodig, een toekomstbeeld waar mensen zich aan vast kunnen houden.

We weten inmiddels waar de maatregelen aan bijdragen, het verlagen van de uitstoot van CO2 en stikstof, maar waar werken we eigenlijk naartoe? Volgens wetenschappers is klimaatverandering omkeerbaar, maar alleen als de globale temperatuur niet met meer dan 2 graden Celsius stijgt. De radicale verandering die daarvoor nodig is vraagt om constructieve samenwerking van alle leiders van de wereld en een wereldbevolking die bereid en in staat is alle nodige maatregelen te treffen. En vergeet vooral niet dat bedrijven hun hele businessmodel moeten willen omgooien, waarbij winst het voornaamste doel niet meer is, maar een middel om het klimaat te redden.

Hoe realistisch is het dat dit gaat gebeuren in een wereld die hevig verdeeld is over de ernst van de situatie, politiek instabiel is en waarin er razendsnel steeds meer vervuilende mensen bijkomen? Mijn persoonlijke mening is hier nu niet relevant, ik wil weten of mijn regering gelooft dat de klimaatcrisis te bestrijden is. Dat er een dag is over tien jaar waarop we terugkijken en denken dat hebben we toch maar gefixt met de hele wereld. Eerlijk gezegd denk ik dat de overheid heel goed weet dat de klimaatcrisis geen wedstrijd is die nog te winnen valt.

Maar als ze dat weten, waarom horen we dan niets over hoe we Nederland opnieuw moeten organiseren om te leven met de gevolgen van klimaatverandering? Omdat de manier waarop de macht is ingericht, radicaal moet veranderen om verbetering te laten zien. Politieke partijen willen niet in de eerste plaats het beste voor Nederland of de hele wereld, ze willen de stem van de kiezer. En de kiezer die denkt niet de hele dag aan klimaat, die denkt aan het behoud van zijn of haar eigen comfortabele leven en geniet op het terras van de zon. Waarom hoorden we niet eerder over het stikstofprobleem terwijl dit al jaren bekend was? Omdat daar geen stemmen mee worden gewonnen, integendeel.

Simplistisch Sommige mensen houden zichzelf rustig door te geloven dat ze met elektrisch autorijden of iets minder dieren eten de wereld zullen redden, anderen vinden het gemakkelijker niets te doen en te geloven dat het niet meer te redden valt. Maar deze scenario’s zijn beide te simplistisch en niet constructief. De individuele veranderingen die nodig zijn, hebben een duidelijk narratief nodig. Als de regering wil dat we collectief op kleinere voet gaan leven, moet daar een visie tegen overstaan die het gevecht de moeite waard maakt. Want zonder verhaal kiezen mensen eerder voor wat ze lekker en fijn vinden dan voor wat moreel juist is.

Wat we niet moeten vergeten is dat we het Westen zelf hebben ingericht als een snoepfabriek voor volwassenen. Ons leven is doordrenkt van excessief consumentisme, wat een directe oorzaak is voor het klimaatprobleem. We hebben ons hele leven gehoord dat we van alles verdienen, denk aan advertentieteksten als ‘because you’re worth it’. Materiële zaken zijn onze identiteit gaan vormgeven, voor sommigen is dat een vervuilende auto en voor anderen iedere week een nieuwe look. Mensen zullen de verleidingen die ze 24/7 voorgeschoteld krijgen van bedrijven ineens moeten weerstaan, terwijl ze hier constant aan worden blootgesteld.

Toen Rutte in een interview met dagblad het AD werd gevraagd waarom de vervuilende Formule 1 door kan gaan, reageerde hij laconiek met de dooddoener “het moet wel leuk blijven”. Onbegrijpelijk dat een man die een land moet behoeden voor destructie kiest voor deze kinderachtige reactie die het tegenovergestelde effect heeft. Als Rutte de klimaatcrisis niet serieus wil nemen (of tot waar het hem persoonlijk goed uitkomt), hoe kan hij de bevolking dan vragen dit wel te doen?

Belasting op dierlijk voedsel Het narratief dat Nederland nodig heeft moet beginnen met ‘leuk leven’ en het verkleinen van onze footprint naast elkaar te zetten en niet tegenover elkaar te plaatsen zoals Rutte dat graag doet. Het is niet of/ of, het is en/en. Het moet wel leuk blijven? Nee het moet weer leuk worden! En wat is er leuker dan bijdragen aan een zonnigere toekomst voor onze kinderen? Het is het aantrekkelijk maken van reizen met de trein en niet alleen door prijzen te verlagen. De beleving moet die van het vliegtuig ruimschoots overtreffen. Het gaat om het stimuleren van plantaardig eten, te beginnen met biologische groenten en fruit toegankelijk te maken voor iedere portemonnee. Duur? Zeker, maar dan verhogen we de belasting op dierlijk voedsel toch?

Voor mensen die hun professie moeten opgeven of radicaal aanpassen zou er iets positiefs tegenover moeten staan en dat zou meer dan omscholing moeten zijn. Focus op het creëren van banen die duurzame ideeën opleveren en werk in de vervuilende industrie kunnen vervangen. Ofwel, zorg ervoor dat mensen de gevolgen van de uitdagingen van deze tijd als mogelijkheden gaan zien. Want hoe hard het klimaat achteruit holt, hoe sterk de technologie vooruit gaat. Maar innovatie alleen gaat geen wonderen verrichten. Technologie kan helpen bij het ontwikkelen en manifesteren van oplossingen, maar is niet de oplossing zelf.

Vervuilende industrieën radicaal inperken Het ontbreken van een nieuw narratief zorgt ervoor dat we zweven tussen utopie en dystopie. Tussen ontkenning en opgeven. Met het verhaal dat we allemaal een beetje moeten inleveren maar dat het wel leuk moet blijven worden we als burgers niet serieus genomen. Leuk blijven is helaas allang geen optie meer, dan hadden we 20 jaar geleden moeten beginnen met de maatregelen die nu pas ingevoerd worden. Nu is het zaak om klimaat de hoogste prioriteit te maken. Dit is een heel ander doel dan wat we altijd hebben nagestreefd, namelijk zoveel mogelijk welvaart creëren. En juist die aanpak heeft gezorgd voor de crisis waar we ons nu in bevinden. Om Einstein te quoten: “we cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.”

De politiek zou los moeten komen van het concurrentie-denken en moeten beginnen samen te werken. Met alle andere landen om de oplossingen van deze problematiek naar een veel hoger niveau te trekken. Met elkaar om burgers voor te bereiden op het leven op een opgewarmde aarde, met alle gevolgen van dien. Met bedrijven die duurzame oplossingen bedenken en vervuilende industrieën radicaal inperken of liever nog helemaal verbieden. Maar dat doen ze toch al? Dat klopt, maar deze samenwerking vindt plaats binnen een systeem dat hier niet voor is ingericht. Een systeem dat winnen beloont. Hierdoor blijven we hangen in discussies over maatregelen, terwijl de werkelijke focus heel ergens anders zou moeten zijn.

Ik hoop dat er binnenkort een politiek leider zal opstaan met een hoopvol, maar realistisch narratief. Het zal mij niet verbazen als dit iemand is die momenteel nog nergens in het politieke domein te vinden is. Op mijn stem kan deze persoon in ieder geval rekenen. Ik weet niet of klimaatverandering te bestrijden is, maar wat ik wel weet is dat ik geloof in een maatschappij die zo is ingericht dat alle uitdagingen die dit met zich mee zal brengen, constructief aangepakt kunnen worden.