Geluksmachine

Waarom hebben wij dat niet? Die vraag doemt op nu het succes van de Deense tv-series The Killing en Borgen ook in Nederland om zich heen grijpt. Waarom kunnen die Denen dat wel en wij niet? Waarom hebben wij die kwaliteit niet?

Geheel volgens de Nederlandse redeneertraditie gaat het er dan meteen om wat er ‘mis’ moet zijn met ons. Daar valt vast veel over te beweren in de sfeer van volksaard en maatschappelijk klimaat maar misschien is de ware verklaring wel veel banaler.

Borgen en The Killing worden gemaakt door de Deense publieke omroep. Ieder Deens gezin moet voor dat instituut een omroepbijdrage betalen van 323 euro. Dat is enorm veel geld, naar onze begrippen. In Nederland kost de publieke omroep ruim genomen 116 euro per jaar per huishouden, rekende NRC Handelsblad in 2010 uit. Met de aankomende bezuinigingen gaat daar overigens nog een kwart vanaf.

Een Deens gezin betaalt dus drie keer zoveel voor de publieke omroep als een Nederlands gezin. Het moet wel raar lopen als je daar dan ook niet meer kwaliteit voor krijgt. En denk niet dat het komt omdat Denen rijker zijn dan Nederlanders: het omgekeerde is het geval.

Het gaat ook voor andere culturele zaken dan de publieke omroep op. Veel mensen hebben wel eens gehoord van noma , het beste restaurant ter wereld , gevestigd in Kopenhagen. Dat restaurant is geen toeval.

Denemarken is een land zonder veel uitgesproken kenmerken. Het staat bekend om mooi design maar dat is niet voldoende om toeristen te lokken. De Deense overheid ging daarom naarstig op zoek naar een manier om de aantrekkelijkheid van het land te vergroten. Toen kwam er vanuit de oprichters van noma het initiatief om de Noordse keuken te promoten. Het werd een project waar de overheid miljoenen in steekt, niet alleen vanwege de toeristen maar ook ter promotie van gezonder eten.

Het succes is er naar. Noma schoot als een raket het gastronomisch universum binnen. En vanuit noma is er in Kopenhagen in rap tempo een ware culi-cultuur ontloken. In de top 100 beste restaurants ter wereld staat Kopenhagen nu drie keer vermeld. Dankzij een slimme overheid.

In Nederland wordt subsidie als iets verderfelijks gezien. Nee, niet als het gaat om de aanleg van nog meer stroken asfalt maar zo gauw het gaat om cultuur of andere immateriële zaken. ‘De overheid is geen geluksmachine’, luidt het motto van premier Rutte dat het denken compact samenvat.

Inderdaad, de overheid is zeker geen machine. Maar zaken als Borgen en noma maken mensen wel gelukkig. Ja, Nederlandse gezinnen hebben meer geld dan Deense gezinnen, maar ze hebben op deze manier minder zaken om van te genieten. Want wat voor wegen geldt, gaat ook op voor cultuur: als je er geen geld in steekt, sta je op den duur stil.