Gemeenten kunnen iets doen aan de strafbaarstelling van illegaliteit

De recente discussie op het Binnenhof over de strafbaarstelling van illegaal verblijf laat zien dat er weinig hoop meer is dat het voorstel wordt ingetrokken. PvdA-leider Samsom heeft immers laten weten elke prijs die de VVD hiervoor vraagt, te hoog te vinden Daarom weigert hij bij voorbaat al om de onderhandelingen te openen.

Door: Tineke Strik, Eerste Kamerlid GroenLinks en Marieke van Doorninck, fractievoorzitter GroenLinks Amsterdam

Alexander Pechtold vindt het niet belangrijk genoeg om in te brengen bij onderhandelingen in de ‘constructieve coalitie’. Kan uw stem bij de gemeenteraadsverkiezingen nog iets betekenen voor de bestrijding van dit onzalige plan? Ja, en wel om twee redenen.

Ten eerste kan de stembusuitslag de verhoudingen op het Binnenhof meer op scherp zetten. Als de coalitie drastisch verliest, zal ze beter moeten luisteren naar de oppositie, zeker als het gaat om zwaarwegende principiële standpunten. Strafbaarstelling van illegaliteit appelleert aan principiële stellingnames omdat het kabinet daarmee een koers inzet van uitsluiting en verdachtmaking van onschuldige mensen.

Politieke druk is hard nodig om deze koers af te wenden. We kunnen er niet gerust op zijn dat de Eerste Kamer het wetsvoorstel wel zal tegenhouden. Zelfs als de PvdA-senatoren, anders dan hun collega’s in de Tweede Kamer, zouden tegenstemmen, dan nog is de kans groot dat CDA en PVV het voorstel aan een meerderheid zullen helpen. Het plan was immers al een paradepaardje van het kabinet Rutte I en CDA-minister Leers. Een stem op partijen die deze strafbaarstelling afwijzen, dwingt de coalitie er sneller toe om het voorstel definitief in de prullenbak te gooien.

Ten tweede zullen gemeentebesturen, of ze willen of niet, een respons moeten bedenken op de strafbaarstelling, als deze toch nog in het Staatsblad belandt. Gaat de burgemeester de politie verzoeken om af te zien van opsporing van migranten zonder verblijfsvergunning? Gaat de gemeente in navolging van Amsterdam en Utrecht er met de politie voor zorgen dat zij onbevreesd aangifte kunnen doen van bijvoorbeeld uitbuiting of andere strafbare feiten? Ongedocumenteerden zitten tenslotte vaak in een afhankelijke positie, van een mensenhandelaar, werkgever, huisjesmelker of legaal verblijvende partner. De strafbaarstelling maakt de uitbuiters nog machtiger: zij kunnen dreigen met aangifte terwijl de ongedocumenteerde zelf de uitbuiting niet durft te melden bij de politie.

Hun angst voor autoriteiten zal hen ook afhouden van contact zoeken met scholen, zorgverleners of hulpverleningsinstanties. Minder kinderen zullen naar school gaan, en meer zieke mensen worden te laat behandeld. Deze sociale effecten zijn feitelijk het meest schadelijk van het hele voorstel van strafbaarstelling. En gemeenten gaat dit aan, want juist zij hebben er belang bij om alle leerplichtige kinderen en zorg- en hulpbehoevenden binnen hun gemeentegrenzen te bereiken. Gemeenten kunnen migranten, hulpverleners, onderwijsinstanties en andere betrokkenen informeren over de basisrechten van migranten zonder verblijfsvergunning.

In Amsterdam hebben hulporganisaties gezamenlijk een website geopend over deze rechten ten aanzien van  medische hulp, onderwijs, opvang, werk en juridische bijstand. Tijdens de lancering van de website bleek uit de gebrekkige kennis van het publiek (waaronder aanwezige raadsleden en hulpverleners) hoe hard nodig deze voorlichting is. Voorlichting draagt er in elk geval aan bij dat de strafbaarstelling niet kopschuw maakt; dat migranten wel hulp durven zoeken en dat scholen en hulpverleners hen wel toegang en hulp verschaffen.

Een gemeentebestuur kan de strafbaarstelling zelf niet ongedaan maken. Wel kan het ervoor zorgen dat actieve opsporing en afschrikking achterwege blijft, en dat migranten zonder verblijfsvergunning toegang hebben tot lokale voorzieningen. Zoals bijvoorbeeld Amsterdam heeft gedaan op initiatief van GroenLinks. Met uw stem woensdag kunt u de landelijke politici oproepen om af te zien van de strafbaarstelling van migranten zonder verblijfsvergunning, en de lokale politici om hun uitsluiting actief tegen te gaan.