Geruchtenpsychologie rond de formatie

Na het bizarre intermezzo van deze week is de radiostilte rond de kabinetsformatie weer ingetreden. Dat cordon van stilte rond het overleg tussen de drie kompanen en hun informateur heeft het belangrijke voordeel dat de opstellers van het regeeraccoord vrijuit kunnen spreken zonder dat ze daar door wie dan ook verantwoordelijk voor worden gehouden.

Na de Amerikaanse overwinning publiceerden de onderzoekers Gordon Allport en Joseph Postman hun klassieker The psychology of rumor, waarin zij antwoord gaven op deze vragen. Hun conclusies zijn bruikbaar voor wie wil doorgronden wat er rond de kabinetsformatie gebeurt.

Een mooi voorbeeld van zo’n gerucht is, dat in mei 1940 Duitse soldaten als non vermomd achter de linies geparachuteerd werden. Dat verklaarde waarom zij zo snel de bruggen over de Maas en de IJssel in handen kregen. Want in een gevecht van man tot man tegen de dappere Nederlandse soldaten had het toch heel anders af moeten lopen.

In de laatste maanden van de oorlog liet Goebbels geruchten in omloop brengen dat Der Führer, toch om zijn menslievendheid algemeen geroemd, over geheime  wapens beschikte, zo verschrikkelijk dat hij ze in verband met zijn geweten (nog) niet wilde inzetten. Deze bewust gezaaide geruchten vormden een tweesnijdend zwaard. De geallieerden vreesden dat ook de Duitsers heel dicht bij de atoombom waren en zij besteedden mankracht en energie om de – in werkelijkheid niet bestaande – installaties op te sporen. De Duitsers sprak dit gerucht moed in: kennelijk had de Führer nog een winnende kaart in zijn mouw. Het was de moeite waard om vol te houden.

Opsteltens radiostilte is op grond van deze theorie een perfecte voedingsbodem voor allerlei geruchten. We weten niet waar ze het over hebben, wat ze allemaal in hun schild voeren, voor wie het in het kader van die 18 miljard en de strijd tegen de islamisering kwaad zal aflopen en voor wie goed.

Het geheime verdrag tussen VVD en SGP vertoont veel kenmerken van een gerucht. Na alle capriolen van de formatie dichten heel veel Nederlanders de VVD elk verraad van de eigen beginselen toe. Tegelijk is bekend dat het te vormen minderheidskabinet zonder steun van de SGP eigenlijk ten dode is opgeschreven. Wat zou de SGP terugvragen? Die partij kennende zal dat wel op het immateriële vlak zijn, iets met abortus of euthanasie. En de VVD-ers die in niets andere geïngteresseerd zijn dan de geldzak, willen dáár de steile gereformeerde broeders wel ter wille zijn. Bijvoorbeeld door dat nieuwe plan over vrjwillige levensbeëidiging waar ook  Bolkesteins handndtekening onder staat. Respect voor mastodonten is immers uit de tijd.

En zo is een verklaring gegeven die stoelt op het vooroordeel van menigeen over het ware karakter van VVD en SGP. Kijk ze eens fijn het liberalisme verraden om zich uit te leveren aan de zwartste reactie en de meest bekrompen fundamentalisten. En Wilders ook, want die zal moeten meegaan. En wij, de kinderen van het licht die weten dat de kinderen der staatkundig gereformeerde duisternis slimmer zijn, wij geloven dat graag, van die deal tussen VVD en SGP. Is die namelijk niet heel typeren?

Hoe komt zo’n verhaal in de wereld? Heeft een spontane geboorte plaatsgevonden a la Allport en Postman? Of heeft iemand het bewust geplant met een bedoeling: verwarring stichten binnen de VVD misschien? Of om te bereiken dat er ook binnen deze nu zo rustige partij een veenbrandje uitbreekt, bijvoorbeeld omdat Bolkestein boos wordt?