Gezocht: Buitenhofcolumnist(e) (m/v)

Het optreden van columniste Naema Tahir en rechtsfilosoof Andreas Kinneging had één lichtpuntje. Dat er toch echt op zoek moet worden gegaan naar een geschikte Buitenhofcolumnist(e). Voor de rest was het TV optreden van het echtpaar tenenkrommend en had ik ze het liefst zo snel mogelijk uit hun lijden zien worden verlost.

Toen de gulden er nog was

De aanleiding van het optreden bij Pauw & Witteman was een column van Tahir in Buitenhof. Hierin pleitte ze ervoor dat bepaalde journalisten van het Binnenhof moeten worden geweerd zodat politici eindelijk weer fatsoenlijk kunnen besturen. Tahir wil terug naar ‘toen de gulden er nog’ was en er echte inhoudelijke journalistiek werd bedreven. Professor Kinneging durft nog een stap verder te gaan en ziet zelfs de ‘oppervlakkige’ TV-journalisten het liefst uit politiek Den Haag verdwijnen. Maar wie aan Ferry Mingelen komt, komt aan mij. Bovendien getuigt deze oproep van een gebrek aan historische kennis. Want over oppervlakkige journalistiek wordt al ruim een eeuw gedebatteerd.

De schedelformatie van een starren godsdienst-dweeper’ Zo beschreef parlementaire journalist Frans Netscher in 1889 in zijn bundel In en Om de Tweede Kamer het antirevolutionaire Kamerlid J.C. Fabius als volgt:

‘En dat hoofdje! Een smal, klein schedeltje, een onbeduidend gezichtje, waaraan een rooden snor en sik zitten, en een aller- benauwst laag en bekrompen voorhoofdje! Neen, daarin kunnen alleen héél kleine hersentjes liggen, en in zoo’n ingedeukt voorhoofdje kunnen alleen bekrompen gedachten geboren worden. Daar is geen plaats voor grootsche, edele, ruime denkbeelden. Dat is de schedelformatie van een starren godsdienst-dweeper’.

Dat lokte ook reactie uit. Bijvoorbeeld van ARP Tweede Kamerlid Anthony Brummelkamp, begin 1900:

‘Ach, waar zijn de dagen toen men een hoog- staande pers in Nederland had; een pers die begreep wat het was door juiste voordracht van zaken, door inlichting en voorlichting verkeerde opvattingen te bestrijden, het zake- lijke te waardeeren, het verkeerde op waardige wijze af te keuren, en zoodoende een gezonde publieke opinie te helpen vormen, in steê van haar op een valsch spoor te leiden of te speculeeren op haar lagere instincten?’

Met ‘echte’ journalistiek, zoals Tahir dat het liefst ziet, heeft het – ondanks het literaire gehalte – waarschijnlijk niet veel te maken. Het toont wel aan dat er al in de 19e eeuw en de periode daarna al ‘Rutgers’ rondliepen die constant een manier verzonnen om de saaie Tweede Kamer aangelegenheden aantrekkelijker te maken voor het publiek. Daar komt bij dat de Tweede Kamer anno 2012 – met haar honderden parlementaire journalisten, honderden woordvoerders, spindoctors, richtlijnen, draaiboeken, voorlichters en mediatrainers – al helemaal geen ideale plek is voor het controleren (of laten wankelen) van de macht. En journalisten? Dat zijn net mensen. Die zien zo nu en dan, tussen wat serieuze journalistiek door, de meerwaarde in van een argumentum ad hominem.

Wij van WC eend adviseren WC eend Maar goed. Op de vraag wie er dan zou moeten beslissen welke journalisten wél en niet toegang mogen krijgen tot het Binnenhof, antwoordde Tahir dat daar wellicht een comité met o.a. politici voor in het leven zou moeten geroepen. Ik kreeg terstond een flashback van de slogan: Wij van WC eend adviseren WC Eend. En ik weet niet of ze zich deze woorden in de mond heeft laten leggen, maar als ze dit echt meent? Dan zou ze de parlementaire geschiedenis tussen 1920 en 1960 eens beter moeten bestuderen.

Dat waren tijden waarin bijvoorbeeld Telegraaf eigenaar H.M.C. Holdert in 1934 op audiëntie mocht komen bij Colijn om zijn steun aan hem te betuigen. Of NRC-hoofdredacteur Swart in 1938 bevoorrecht werd omdat Colijn zijn vader kende van de strafexpeditie tegen de radja van Lombok 1894. Tijdens de verzuiling was er alles behalve sprake van een neutrale journalistiek en bezaten zowel politici als nieuwsredacteuren dubbelfuncties in politiek en media. De journalisten waren geen waakhonden van de democratie, het waren eerder schoothondjes. En dat is waar de ‘vooruitstrevende’ Tahir volgens mij alles behalve naar streeft. Kinneging misschien wel, maar de verzuiling is gelukkig een gepasseerd station.

Ongegrond De introductie van het dagblad, TV en internet dwong mensen na te laten denken over de nieuwe mediumspecifieke eigenschappen én vage journalistieke conventies als ‘fatsoen’. Terwijl tijden aan het veranderen waren kwamen zowel politici, journalisten en normale burgers voor de uitdaging te staan om een balans te vinden tussen vorm en inhoud. Tussen fatsoen en belediging. Dat is niet iets van de laatste jaren, maar altijd zo geweest. De vrees dat politici door ‘afzeikjournalisten’ hun werk niet meer kunnen doen is ongegrond. Politci als Bolkenstein, Kok, Wiegel, Van Mierlo, Koekoek, Den Uyl, Marijnissen hebben ondanks de introductie van het dagblad, de radio, de TV en het internet zichzelf (en dankzij deze media) als charismatische politici kunnen profileren.

Fatsoen De essentie van fatsoen is dynamisch, subjectief, gaat met de tijd mee en leent zich dus niet voor een onveranderlijke betekenis. Dat neemt niet weg dat het in een samenleving essentieel is om de kaders van fatsoenlijke journalistiek opnieuw te definiëren. Juist nu. Maar dat is niet aan de politiek. Daar zou er ook nog bij moeten komen: een journalistieke verlengstuk van Rutte, Verhagen en Wilders. Alsjeblieft niet zeg. Nee Naema, het is vooral de verantwoordelijkheid van journalisten, opiniemakers en burgers om fatsoen anno 2012 een juiste waarde toe te kennen. Deze debatten kunnen plaats vinden in de tram, in een studio als die van DWDD , op websites als deze of wat mij betreft: zelfs aan voordeuren als die van Kinneging.

Dit artikel verscheen eerder op de website wijblijvenhier.nl