Gezond eten, weet iemand nog wat dat is?

Een onderzoek dat in vrijwel alle media viel te lezen zou aantonen dat eiwitrijk voedsel voor je 65ste niet zo’n goed idee is. The Guardian kopte zelfs: ‘Veel dierlijke eiwitten in je eetpatroon kan net zo schadelijk zijn als roken’. Jeetje, wat nu? Heb je net gehoord van de Belgische dokter dat je geen koolhydraten moet nemen en brood moet laten staan, denk je al jaren dat vet een niet zo verstandige keuze is, en nu moet je ook weer uitkijken met eiwitten? Wat blijft er nog over? Water?

Er is een tijd geweest dat eten niet zo ingewikkeld was. We waren redelijk welvarend en onschuldig. We waren nog niet beland in een wereld waarin er nauwelijks nog uitdagingen aan onze benen werden gesteld en waarin een marketingmachine ervoor zorgde dat we voortdurend verleid werden te eten wat te veel voor ons was. We aten volgens de schijf van vijf en niemand had al te veel last van obesitas.

Schijf van vijf Nu hebben we wel obesitas en zijn er allerlei mensen die denken dat het door de schijf van vijf komt. Nou heb ik ook wel wat commentaar op die schijf. Zo denk ik dat die niet voldoende aangeeft dat groenten en fruit belangrijker zijn dan de andere producten, maar dat je die toch ook niet mag missen. Dat kon vroeger toen we nog niet zo in de war waren over onze voedingsprioriteiten prima, maar nu slechts een derde van de Nederlanders voldoende verse groente en fruit eet, mag er wel wat meer activisme in de voorlichting. Zo’n diplomatieke schijf waarin alles even belangrijk lijkt, doet onvoldoende om ons te laten begrijpen waar anno nu onze prioriteiten liggen.

Toch geloof ik absoluut niet dat we door de schijf van vijf dikker zijn geworden en dat we eigenlijk superfoods hadden moeten eten en ons brood moeten laten staan, want superfood bestaat niet en brood heeft ons in 10.000 jaar geen schade gedaan. Dat er nu iets aan de hand is met de manier waarop we bewegen, ons eten bereiden, verkopen en hoe we verleid worden er te veel van te eten is iets anders. Dat heeft niets met een volkorenboterham te maken. Maar goed.

30 procent vet In de tijd dat we nog gezond werden door gezonde voeding, wisten we wat we moesten eten. Voor degenen die het niet begrepen had de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) richtlijnen opgesteld, op basis van wetenschappelijke kennis over hoe we het gezondst zouden kunnen eten. Je voedsel zou voor 15 tot 30 procent uit vet, voor 10 tot 15 procent uit eiwit en voor 55 tot 75 procent uit koolhydraten moeten bestaan.

De voedingsindustrie sponsorde echter via allerlei objectief ogende productschappen onderzoek dat de voordelen van hun producten juist moest aantonen en we weten dat sponsoring de uitkomst van onderzoek beïnvloedt. Dus kregen we discussies tussen geleerden die zich door de zuivelindustrie lieten betalen en zij die zich door olijfolieproducenten lieten financieren.

Om gek van te worden We moesten er op allerlei manieren aan geloven. Meer nootjes, minder koolhydraat, meer vlees, geen eieren en vervolgens weer wel. Voor gewone mensen om gek van te worden. Elke goeroe die verlossing wilde brengen sprokkelde uit de berg losse onderzoeken wat hem of haar uitkwam en bracht daarmee zijn evangelie. De zelfbenoemde voedselingenieurs plaatsten ons eetpatroon op de werkbank en gingen sleutelen. Een beetje meer van dit en een beetje minder van dat.

Extreem koolhydraatarm bijvoorbeeld (geen brood, maar net zoveel eiwit en vet als je wilt). Dan eet je geen 55 tot 75 procent, maar slechts 10 procent koolhydraten. Het Atkins-dieet is het beste voorbeeld van zo’n dieet. Voordeel? Nou je valt snel af, maar ja, na een half jaar is het gewichtsverlies weer net zo groot als bij andere methoden. Dus op de lange termijn bezien valt het voordeel nogal mee.

Communicerende vaten Bovendien zijn het communicerende vaten. Als de koolhydraten omlaag gaan, nemen de eiwitten en vetten procentueel toe. In zo’n koolhydraatarm dieet bestaat wat je eet uit 45 procent eiwit en 45 procent vet. De effecten daarvan werden in het nieuwe geruchtmakende onderzoek onderzocht bij 6.381 mensen van 50 jaar en ouder, die aan de National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) deelnamen. Zo’n manier van eten – met weinig koolhydraat en veel vet en eiwit – liet een beduidend grotere kans om te overlijden aan kanker en hart- en bloedvataandoeningen zien.

Als de dierlijke eiwitten vervangen werden door plantaardige eiwitten (peulvruchten en bonen) dan waren de nadelen wat minder. Het lijkt erop of we dus gerust weer brood kunnen eten (maar niet te veel natuurlijk en wel volkoren vanwege de vezeltjes), maar voor de twijfelaars moeten we nog even wat meer onderzoek afwachten om echt te kunnen zeggen dat je met veel vet en vlees je bordje ongezond gevuld hebt.

Voor de liefhebbers van Atkins en het Paleodieet is er bovendien hoop, want die kunnen als ze boven de 65 zijn hun biefstuk-met-slagroom-eetpatroon continueren. Als mensen magerder worden en minder spierweefsel aan gaan maken, dan blijkt een dieet met veel eiwit juist voordelen te hebben.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht